چکیده:
با رحلت اولین مفسر قرآن ـ رسول اکرم (ص) نیاز و لزوم استنباط و استخراج آیات الاحکام از قرآن کریم، میان مسلمانان رو به فزونی نهاد مهمترین دلیل این استنباطها، یکی کلی بودن احکام عملی در قرآن است و دیگر آنکه در بسیاری از آیات حکم با الفاظی بیان شده که دلالت آن قطعی و ظاهر نیست. این موضوع پس از پیامبر در فرآیند استنباط احکام، به نوعی اختلاف برانگیز شد. بهطوری که حتی برخی اصحاب نیز در مقام استنباط دچار اختلاف میشدند. بنابراین از همان عصر صحابه این امر با جدیت خاصی دنبال شد و تا زمان شکلگیری مذاهب فقهی کم و بیش این اختلافها ادامه داشت محمد بن ادریس شافعی که از او بهعنوان کسی نام برده میشود که قدیمیترین کتاب احکام القرآن از آن اوست؛ بر مبنای اصول استنباط فقهی خود در حوزه آیات الاحکام به ارائه طرحی نو در عرصه تفسیر پرداخته و دست به تلفیق عقل و نقل زدند و شیوه ترکیبیِ تفسیریِ روایی و درایی را برگزیدند؛ این شیوه از لحاظ وثاقت و دقت در نوع خود، بیبدیل بود و به نظر بعضی این نوع تفسیر بیسابقه نبود و در برخی آموزههای روایی شیعی و اهل سنت نیز دیده میشد اگر چنان باشد باز روش ایشان از جهت نظم و ترتیب و شمول و گستره آیات مورد تفسیر بر اساس مبانی ویژه امام شافعی تازگی داشت. از این روی متأخران و برخی مفسران بعدی این شیوه را مورد استفاده قرار داده و از رهیافت تفسیری امام شافعی تبعیت و تأسی نمودند. در این رساله به تبیین شیوه تفسیریِ امام شافعی با تشریحِ نوآوریها و امتیازهای این رویکرد و به بررسی تأثیر رهیافت تفسیریِ امام شافعی بر مفسران بعد از ایشان پرداخته و نشان دادهایم که متأخران نامی _ در عرصه تفسیر آیات الاحکام _ چون کیا الهَراسی، فخر رازی، واحدی، جصاص، ابن عربی و ... از این شیوه و رویکرد به روشنی تأثیر پذیرفتهاند.
کلیدواژهها: امام شافعی، تفسیر، آیاتالاحکام، تفسیر اجتهادی.
فصول پایاننامه:
این تحقیق در چهار فصل ارائه شده است:
فصل اول: «کلیات و مفاهیم»
* موضوع تحقیق
* پیشینۀ تحقیق
* اهداف تحقیق
* اهمیت و ارزش تحقیق
* فرضیههای تحقیق
* روش انجام تحقیق
* مفاهیم
فصل دوم: «زندگینامهی امام شافعی و سیر نگارش آیاتالاحکام»
* زندگی امام شافعی
* زندگی علمی امام شافعی
* آغاز و شروع علم تفسیر و تغییرات آن تا زمان شافعی
* تدوین تفسیر
* مشهورترین کتب آیات احکام
فصل سوم: «روششناسی تفسیري امام شافعی»
* تفسیر روایی
* تفسیر درایی
فصل چهارم: «تأثیر امام شافعی بر مفسران پس از خود»
* تأثیر شافعی بر مفسرین بعد از خود
نتیجهگیری.