چکیده:

 تعهد مسئله‌ای اساسی در حوزه‌ی کاربردشناسی ادبیات شمرده می‏شود، به‌گونه‌ای که کارکرد ادبیات، وامدار آن است، هرچند که برخی تعهد را محدود کردن ادبیات می‌دانند. تعهد به عهد و وفاداری اطلاق شده و تعهد در ادبیات، وفاداری به مسائل انسانی، دینی، اجتماعی و ... است. شاعر و ادیب متعهد بر اساس درک رسالت خویش به تولید اثر ادبی می‌پردازد و هیچ نظری به پاداش و تشویق‌های دنیوی ندارد. تاریخ آکنده از مظلومیت شیعه، و پر از شاعرانی است که مسئولیت خویش در برابر جامعه و مردم را درک کرده و بدان متعهد بوده‌اند. ادیب شیعه چون پیوسته در اختناق می‌زیسته، ادبیاتش ندای «اعتراض» به انحراف‌هایی است که در جامعه و محیطش مشاهده می‌کرده، این انحراف‌ها می‌توانسته زمینه‌های مختلف اخلاقی، تربیتی، سیاسی، اجتماعی، دینی، فکری و ... را شامل شود. در این پایان‌نامه، محقق با شیوه‌ی تحلیل و توصیف تلاش نموده با بررسی اشعار مهدوی شاعر نام‌آشنای قرن 19 عراق، شاعر اهل‌بیت (ع)، سید حیدر حلی به واکاوی خصائص معنایی (عقاید) و لفظی (تخیل) این اشعار پرداخته و از این رهگذر، خواننده را با ادب و اندیشه‌ی مهدوی این شاعر شیعی آشنا سازد. دنیای شاعر در این اشعار دو رنگ بیش‌تر ندارد. رنگ سیاه و رنگ سپید. رنگ سیاه نماد گفتمان غالب و حاکم جامعه و رنگ سپید نماد گفتمان هم‌کیشان مظلوم به حاشیه رانده شده‌ی شاعر است. سپیدی امید به آینده، در سیاهی وضع موجود، در قالب تصاویر کنایی، همان شمشیر درخشان شاعری با گفتمان به‌ظاهر مغلوب در میدان غبارآلود جامعه‌ای به‌ظاهر غالب است. محور عمودی خیال که همان طرح کلی هر اثر هنری است، واگویه‌های تنهایی مذهبی است که به حاشیه رانده شده و با امام، تنها ملجأ خویش، درد دل می‌کند. مدح و ستایش، شکایت از وضع موجود جامعه و به قهقرا افتادن دین، مضامینی است که حول محور مرکزی، امام عصر (عج)، در گردشند و شاعر عمدتاً در این محور به دام تکرار افتاده است. سه فن بیانی تشبیه، استعاره و کنایه در محور افقی خیال یعنی تصاویر شعری در تک‌تک ابیات، غالب است. همچنین کاربرد عناصر متضاد و فعل‌های بسیار، تصاویر شعری را در این اشعار پویا و متحرک ساخته است.

نوشتن دیدگاه