چکیده:
جهان بینی ما مُسلمانان را »توحیدی« میخوانند. امّا متاسفانه بسیار کم از حقیقت معنائی و چیستی آن میدانیم. لفظی آسمانی است که مقام برترین و عظیم اش را درک نمیکنیم، و توجّهی به اصیل بودن رابطه حقیقت مُحتوائی آن با حقیقت و مُحتوای خُداگونه جوهره وجودی مان نداریم، و تنها لقلقه ای مُشتری پسند بر زبانهای گُنگ و نارسوایمان شده است. از معماری اسلامی بسیار دم میزنیم و تفاوت و یا یکی بودن آن را با »معماری توحیدی جاری در جُزء و کُل هستی« نمیدانیم. هان، راستی مگر »معماری توحیدی« و »معماری توحیدی جهانی« هم داریم؟! پاسخ مُحققانه این مقال به پرسش جاری »آری« است. و داریم، و »معماری توحیدی جهانی« همان »معماری اسلامی« مطلوب و مورد علاقه ماست، و آن »معماری اسلامی « و معماری توحیدی جهانی « یعنی »معماری وارد شودن در حریم یگانه و بلکه مُطلق وجوود « و باید بدانیم که »مُطلق وجود «یعنی “الله”»(خداوندگار اسلام). و راز و رمز و بلکه کلید طلایی گشایش دربها و کیمیای نظر همیشه موفق و مطلوب همة کیمیاگران همان »فانی گشتن (که فانی دیدن) حقیقتِ وجود خود و همه چیز و همه کس در حاکمیّت مُطلقه و حتمی االجرای آن همیشه باقی و همواره بر پای و برپادارنده قامت جُزء و کُل ِّ هستی« است.در این مقالِ بس کوتاه میخواهیم بگوئیم که در »معماری توحیدی«، همانگونه که از یگانه دل عظیم و مُحیط (یا فراگیرنده) مفهوم توحید راستین برمی آید، همه ی چیزها(و از جمله آثار هنری و معماری و حتی خود شهر) تجلیاتی گوناگون از جمال و کمال او و وامگیرنده نُور یگانه او هستند، و نسبت رابطة وجودی نفس ما، فکر ما، آفریدن ما، و آثار بر پا شده و وجودیافته به وسیله ما، با او و اسم ها و صفات او، همه و همه، تنها رابطه فقر مُطلق با غنائی مُطلق است؛ رابطة مُطلق عدم با مُطلق وجود«،و »رابطة “عَدَمِ بَدیل ” با “وجود عین”« (در حالی که “وجود عین” نیز یعنی همان “هستی مُطلق) رابطة آینه ای (به حقیقت فقیر، ولی حقیقتاً صاف و زُلالی ) برای پدیدار نمودن صورتی زمانمند و مُتعیّن به حُدود از آن غنای مُطلقو مُطلق جمال او و کمال او.
