مجموعه‌ی پایان‌نامه‌هاي سایت دانشنامه اهل‌بیت (ع) به معرفی پایان‌نامه‌های مرتبط با مداخل دانشنامه اهل‌بیت (ع) می‌پردازد. این بخش از سایت به‌مانند قسمت مقالات، به سه کلان موضوع «تاریخی»، «کلامی _ سیاسی _ اجتماعی» و «فقهی _ اخلاقی» تقسیم شده است. یکی از زیرمجموعه‌های قسمت تاریخیِ پایان‌نامه‌ها، بخش «اهل‌بیت (ع)» بوده، که به چهارده معصوم (ع) و اهل‌بیت (ع) (به شکل عام) تقسیم شده است. در این مقال بر آنیم تا بخش پایان‌نامه‌های عنوان «اهل‌بیت (ع) (به شکل عام)» از این مجموعه را معرفی کنیم.
به‌طور‌کلی معرفی هر پایان‌نامه در سایت دانشنامه اهل‌بیت (ع) علاوه بر ذکر نویسنده و اساتید راهنما و مشاور و سال و مکان دفاع، گاه شامل توضیحاتی مختصر از محتویات آن بوده و گاهی همراه با ذکر چکیده و کلیدواژه و در پاره‌ای از موارد با درج فصول کلی پایان‌نامه است که از بانک‌های اطلاعاتی مجازی و در برخی اوقات با مراجعه حضوری به کتاب‌خانه‌ی دانشگاه‌ها میسر گشته است. چنان‌که با جستجو در بانک‌های مقالات، آن تعداد از نگاشته‌هایی که در ارتباط با موضوع پایان‌نامه از نویسنده یافت شده، به این متن اضافه گشته‌اند.
بنابراین در بخش «اهل‌بیت (ع) (به شکل عام)» تعداد 182 پایان‌نامه قرار گرفته، که به 7 زیرمجموعه تقسیم شده است که عبارتند از: «اهل‌بیت (ع) از نگاه دیگران»، «اهل‌بیت (ع) و ادبیات»، «اهل‌بیت (ع) و حدیث»، «اهل‌بیت (ع) و قرآن»، «زمانه اهل‌بیت (ع)»، «سیره اهل‌بیت (ع)» و «متفرقه». از مجموع پایان‌نامه‌های اهل‌بیت (ع) (به شکل عام) 102 پایان‌نامه همراه با چکیده، کلیدواژه و سرفصل بوده، و 80 پایان‌نامه تنها شامل چکیده و کلیدواژه است. شایان ذکر است که در اینجا به تعدادی از پایان‌نامه‌های این بخش که برخی از آن‌ها با مقالات ارزشمندی از سوی نویسنده پایان‌نامه همراه بوده است، اشاره می‌شود:
1. عنوان پایان‌نامه: «بررسی جایگاه و اعتبار عهدین در آیینه روایات اهل‌بیت (ع)»
نویسنده: «زهراسادات قهاری»
اساتید راهنما و مشاور: «محمدکاظم رحمان ستایش» و «سیده وحیده رحیمی»
سال و مکان دفاع: 1389، دانشگاه قم
چکیده
اهل‌بیت (ع) به‌عنوان جامع علوم انبیاء، در پاره‌ای از روایات خویش به بیان بخش‌هایی از کتب انبیاء سلف پرداخته و در اتجاجاتشان با اهل کتاب، به کتب آنان استناداتی داشته‌اند. پژوهش پیش رو به دنبال تشکیل مجموعه‌ای از منقولات ائمه (ع) از تورات و انجیل و تطبیق آن با عهدین کنونی است. این پژوهش در گام نخست روشن می‌کند که تورات و انجیل اصیل، نزد ائمه (ع) موجود بوده و با آنچه نزد اهل کتاب بوده تفاوت داشته است؛ اگر چه در برخی از احتجاجات خویش درباره کتب آنان نیز اظهارنظر کرده‌اند که از نتایج این استنادات، روشن شدن ابهاماتی از تاریخ انجیل کنونی است. در بخش بعد، میزان قابل توجهی از منقولات ائمه (ع) از تورات، در مجموعه‌ای گرد آمده و بر اساس روایات، تورات به‌عنوان کتابی مشتمل بر احکام، اوامر، نواهی، پندها و عبرت‌ها معرفی می‌شود. مصادیق تعالیم تورات در موضوعات اقتصادی، فقهی، اخلاقی، قصص و تعالیم مرتبط با سور قرآن قرار گرفته که آموزه‌های اعتقادی، بیشترین سهم را در این مجموعه داراست. در گام بعدی مجموعه تعالیم انجیل در روایات فراهم آمده و بر مبنای احادیث، انجیل به‌عنوان کتابی مشتمل بر مواعظ معرفی می‌شود. این روایات در دو بخش مواعظ و بشارات جای گرفته است و بیشترین سهم از آنِ مواعظ می‌باشد. از تطبیق کلیه‌ی این منقولات با عهدین کنونی روشن می‌گردد که اناجیل اربعه و تورات کنونی در زمان ائمه (ع) با همین ساختار اما با جزئیاتی بیشتر، کتب اهل کتاب بوده است و برخی از مطالب آن توسط ائمه (ع) تأیید شده است و اثری از انجیل برنابا- یکی از اناجیل مورد توجه مسلمانان- در روایات نیست.
کلیدواژه‌ها
عهدین، روایات، تورات، انجیل، اهل‌بیت، تعالیم تورات، تعالیم انجیل.
فصول پایان‌نامه
این تحقیق مشتمل بر سه فصل است:
فصل اول: «اهل‌بیت (ع) و عهدین»
* کتاب مقدس
عهد قدیم
عهد جدید
* اهل‌بیت (ع) و عهدین
علم اهل‌بیت (ع) به کتب گذشته
اهل‌بیت (ع) و تورات
اهل‌بیت (ع) و انجیل
فصل دوم: «تعالیم تورات در روایات»
* اهل‌بیت (ع) و محتوای تورات
آموزه‌های اعتقادی
آموزه‌های اخلاقی تورات
آموزه‌های فقهی تورات
مکتوبات مرتبط با سور قرآن
قصص
فصل سوم: «تعالیم انجیل در روایات»
* کلیت محتوای انجیل در روایات
* تعالیم انجیل در روایات
مواعظ انجیل در روایات
بشارت پیامبر (ص) در انجیل.
مقالات مرتبط
*****
2. عنوان پایان‌نامه: «بررسی گستره دانش تفسیری اهل‌بیت (ع) و نقد شبهات در این زمینه»
نویسنده: «سکینه آخوند»
اساتید راهنما و مشاور: «سید رضا مؤدب» و «محسن قدسی، محمدعلی مجد فقیهی»
سال و مکان دفاع: 1391، دانشگاه معارف اسلامی
چکیده
خداوند قرآن کریم را به‌عنوان آخرین کتاب آسمانی برای هدایت نسل‌ها و رسیدن به کمال و سعادت فرو فرستاده و برای رسیدن به این هدف، تبیین و تفسیر قرآن را از وظایف پیامبر اکرم (ص) برشمرده تا معارف آن برای همگان روشن سازد. رسول خدا (ص) نیز رسالت خود را در تبیین و تفسیر قرآن کریم به اهل‌بیت خویش واگذار نموده و ایشان را در معیت همه‌جانبه قرآن معرفی کرده است. قرآن کریم شامل معارف ظاهری و باطنی است و گستره عظیمی را شامل می‌شود و طبق روایات، همه مراتب فهم آیات و آگاهی به رموز و اسرار وحی و معرفت و تفسیر کامل قران تنها در اختیار معصومین (ع) قرار داشته و در انحصار آنان می‌باشد و دیگران از معرفت ظاهری قرآن و مراتبی از معرفت باطنی برخوردار هستند. این رساله با توجه به روایات تفسیری معصومین (ع) و بیان نمونه‌هایی در موضوعات و معارف مختلف قرآن، درصدد اثبات معرفت خاص ایشان به قرآن بوده، نشان می‌دهد که اهل‌بیت پیامبر (ص) به دلیل اتصال به وحی و دارا بودن علم لدنی، تفاسیری که ارائه می‌دهند نیز به فراخور علم ایشان، از گستره وسیع و معارف والایی برخوردار است. هدف رساله اثبات دانش گسترده اهل‌بیت (ع) درباره معارف قرآن و دانش تفسیری اهل‌بیت (ع) است که دیگران راهی برای درک و فهم آن جز از طریق ایشان ندارند. از ویژگی‌های دیگر این پژوهش، ارائه شواهد و نمونه‌های عینی در تمام مباحث مرتبط است که افزون بر تقویت مبانی نظری، خواننده را با گستره واقعی دانش تفسیر امامان آشنا می‌سازد و در نهایت اثبات می‌شود گستره دانش تفسیری ایشان، شامل تفسیر کامل قرآن، تأویل متشابهات، بیان بطون، علم به مغیبات، مصادیق آیات و تبیین مجملات می‌باشد.
کلیدواژه‌ها
تفسیر قرآن، تأویل، بطن، علم معصوم، گستره دانش اهل‌بیت (ع)
فصول پایان‌نامه
این پژوهش در چهار فصل ارائه شده است:
فصل اول: «کلیات»
* شناسه پژوهش
* مفهوم شناسی
* مباحث نظری در باب بطن و تأویل
فصل دوم: «شناخت مقام و منزلت اهل‌بیت (ع) در تفسیر»
* بررسی میزان روایات تفسیری
* حجیت سنت در تفسیر
* رابطه قرآن و سنت
* منزلت علمی اهل‌بیت (ع) در تفسیر
فصل سوم: «مستندات و ویژگی‌های دانش تفسیری اهل‌بیت (ع)»
* مستندات علم و دانش اهل‌بیت (ع)
* ویژگی‌های خاص تفسیر اهل‌بیت (ع)
فصل چهارم: «تفسیر خاص اهل‌بیت (ع)»
* دانش خاص اهل‌بیت (ع) در حوزه تفسیر
* دانش خاص اهل‌بیت (ع) در تأویل متشابهات
* دانش خاص اهل‌بیت (ع) در بیان بطون آیات
* دانش خاص اهل‌بیت (ع) در علم به مصادیق آیات
* دانش خاص اهل‌بیت (ع) در تبیین مجملات
نتیجه.
مقالات مرتبط
*****
3. عنوان پایان‌نامه: «تحلیل و تبیین معانی و مقاصد مفردات قرآن در میراث تفسیری اهل‌بیت (ع) و تطبیق آن با آراء واژه‌پژوهان کهن عربی»
نویسنده: «حسن اصغر پور»
اساتید راهنما و مشاور: «مجید معارف، نهله غروی نائینی» و «خلیل پروینی»
سال و مکان دفاع: 1392، دانشگاه تربیت مدرس
چکیده
اهل‌بیت (ع) به شهادت قرائن عقلی و نقلی فراوان، وارثان حقیقی علوم و معارف قرآن و رسول خدا (ص) به‌شمار می‌روند. در پاره‌ای روایات شیعی، اهل‌بیت (ع) با وصف «أمراءُ الکلام» ستوده شده‌اند. از آنجا که فهم معانی کلام به فهم کلمه یا کلمات وابسته است، دقت نظر و کاوش در دیدگاه‌های تفسیری اهل‌بیت (ع) در تبیین معنا یا معانی مفردات (تک‌واژگان) قرآنی از اهمیت بسزایی در تفسیر قرآن برخوردار است. نگاهی به تفاسیر روایی و دیگر مصادر حدیثی شیعه، به‌خوبی، از گستردگی و تنوع دیدگاه‌های اهل‌بیت (ع) در تفسیر مفردات قرآن کریم پرده برمی‌دارد. اهل‌بیت (ع)، در تفسیر و تبیین واژگان قرآن به برخی اصول تفسیری توجه داشته و از روش‌های گوناگونی بهره برده‌اند؛ برخی اصول تفسیری اهل‌بیت (ع) در تبیین مفردات قرآنی عبارتند از: 1- توجه به قرآن به‌عنوان مصدری مهم در فهم معنای واژگان قرآن 2- پایه‌گذاری اصل سیاق در تفسیر 3- در نظر گرفتن سطح فهم مخاطب 4- توجه به مفاهیم و کاربردهای عرفی و مسائل زبانی لغت عرب... برخی روش‌های اهل‌بیت (ع) در تفسیر مفردات قرآنی نیز عبارتند از: 1- روش تأویلی 2- روش مصداقی 3- روش تفسیر (بیان) ظاهری 4- روش توسعه یا تضییق معنا و ... نسبت سنجی و مقایسه اصول و روش‌های تفسیری اهل‌بیت (ع) با عالمان لغت نشان‌دهنده آن است که پاره‌ای اصول تفسیری اهل‌بیت (ع) با عالمان لغت مشترک بوده، اما در برخی اصول تفسیری، اهل‌بیت (ع) با عالمان لغت اختلاف دارند. در روش‌های تفسیری نیز اهل‌بیت (ع) افزون بر روش‌های عالمان لغت، 4 روش تفسیری اختصاصی و منحصربه‌فرد دارند که عبارتند از: 1 ـ روش تأویلی 2- روش توسعه یا تضییق معنا 3- روش غایی (بیان کارکرد) 4- روش تصویری (تجسیمی). این پژوهش درصدد آن است که ضمن بررسی و تبیین معانی و مقاصد مفردات قرآن در میراث تفسیری اهل‌بیت (ع)، اصول و روش‌های تفسیری اهل‌بیت (ع) در تفسیر مفردات قرآن را با اصول و روش‌های واژه‌پژوهان کهن عرب (همچون: عبدالله بن عباس، مجاهد بن جبر مکّی، زید بن علی (ع)، مقاتل بن سلیمان، خلیل بن احمد فراهیدی، فرّاء، ابوعبیده و...) بررسی و تحلیل نماید. بر پایه نتایج این پژوهش، پشتوانه الهی و غیبی دانش اهل‌بیت (ع) و گذر از مرزهای معنایی واژگان و انتقال آموزه‌های معرفتی، اخلاقی، تربیتی و سیاسی و در نظر گرفتن سطح فهم مخاطب از آشکارترین شاخصه‌های برتری اهل‌بیت (ع) بر عالمان لغت در تفسیر مفردات قرآن به‌شمار می‌رود.
کلیدواژه‌ها
مفردات قرآن، اهل‌بیت (ع)، اصول تفسیری، روش‌های تفسیری، لغت عرب، واژه‌پژوهان عرب.
منبع: سایت ایران داک
مقالات مرتبط
1. روش‌شناسی الکشف و البیان فی تفسیر القرآن، حسن اصغر پور، پژوهشنامه ثقلین، تابستان 1393، شماره 2، (36 صفحه، از 241 تا 276).
2. بررسی و نقد نظر گولدزیهر دربارۀ اثرپذیری ابن عباس از جیلان بن فروه در فهم مفردات قرآن، حسن اصغر پور، نهله غروی نائینی، مجید معارف، پژوهش‌های قرآن و حدیث، پاییز و زمستان 1392، شماره 9، (26 صفحه، از 1 تا 26)، (علمی - پژوهشی/ISC)
*****
4. عنوان پایان‌نامه: «شیوه‌های مبارزه ائمه اطهار (ع)، (از آغاز تا غیبت صغری) با غالیان»
نویسنده: «یدالله حاجی‌زاده باب تنگلی»
اساتید راهنما و مشاور: «نعمت‌الله صفری فروشانی» و «محمدرضا بارانی، محمدرضا جباری»
سال و مکان دفاع: 1393، دانشگاه معارف اسلامی
چکیده
در رساله حاضر تحت عنوان «شیوه‌های مبارزه ائمه اطهار (ع) (تا غیبت صغری) با غالیان»، تلاش شده است – تا تقسیم غالیان به دو طیف غالیان جاهل، ساده‌دل، کج‌فهم و فریب‌خورده و غالیان شیاد، فریبکار و دروغ‌گو – شیوه‌های برخورد امامان (ع) در مبارزه با این گروه منحرف، مورد واکاوی و دقت نظر قرار گیرد. این پژوهش که در شش فصل به نگارش در آمده، علاوه بر شرح و توضیح مسائل کلی مربوط به رساله، همچون: طرح تحقیق، نقد و بررسی منابع، تحدید واژگان و مفهوم شناسی، شناسه غالیان و بیان علل و ریشه‌های غلو در عصر ائمه (ع)، به تاریخچه غلو و غالیان در عصر ائمه توجه شده و غالیان این دوره و عقاید آن‌ها مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل‌های بعدی این رساله، شیوه مبارزه امامان (ع) با غالیان به دو شیوه مسالمت‌آمیز و سخت‌گیرانه تقسیم شده است و بیان شده که نوع استفاده از این شیوه‌ها، با هر یک از این گروها متفاوت بوده است. امامان (ع) در برخورد با غالیان جاهل، ساده‌دل، کج‌فهم و فریب‌خورده، عمدتاً از شیوه‌های ارشادی و مسالمت‌آمیز و ملایم بهره گرفته‌اند و در برخورد با غالیان شیاد، فریبکار و دروغ‌گو بعضاً از شیوه‌های مسالمت‌آمیز بهره گرفته‌اند و اگر غالیان را اصلاح‌پذیر نمی‌دانستند، به شیوه‌های قهری و خشونت‌آمیزی چون لعن، تکذیب، نهی از هم‌نشینی، رسواسازی، تکفیر، طرد و برائت از آن‌ها رو آوردند؛ و احیاناً تحت شرایطی خاص، دستور قتل ایشان را صادر کرده‌اند. نوع غالیان، شرایط زمانی، در دست داشتن حکومت و مسائلی دیگر، سبب برخوردهای گوناگون با غالیان شده است. به همین جهت در فصل پنجم این رساله به «تطور شیوه‌های برخورد ائمه (ع) با غالیان» پرداخته شده است. اخبار اقدامات ائمه (ع) در برخورد با غلات در منابع مختلف انعکاس یافته است به همین جهت در پژوهش حاضر سعی شده با تکیه بر دیدگاهی تاریخی و کلامی، و با تکیه بر منابع دست اول، شیوه برخورد ائمه (ع) با غالیان مورد بررسی قرار گیرد.
کلیدواژه‌ها
ائمه (ع)، شیوه‌های برخورد با غالیان، غالیان، غلو، فرقه‌های غالی، باورهای غالیانه، تطور شیوه‌ها، امامان (ع).
فصول پایان‌نامه
این رساله در پنج فصل نگارش شده است:
فصل اول: «کلیات»
* طرح تحقیق
* نقد و بررسی منابع
* تحدید واژگان و مفهوم شناسی
* شناسه غالیان
* جمع‌بندی
فصل دوم: «تاریخ غلو در اسلام تا پایان عصر غیبت صغری»
* مقدمه
* تاریخ غلو قبل از اسلام
* غلو در زمان پیامبر اکرم (ص)
* تاریخ غلو در عصر امام علی (ع)
* غلو پس از امام علی (ع) تا زمان امام سجاد (ع)
* غلو در دوره امام سجاد (ع)
* غلو در دوره امام باقر (ع)
* غلو در دوره امام صادق (ع)
* غلو در دوره امام موسی کاظم (ع)
* غلو در دوره امام رضا (ع)
* غلو در دوره امام جواد (ع)
* غلو در دوره امام حسن عسکری (ع) و عصر غیبت صغری
* جمع‌بندی
فصل سوم: «شیوه‌های برخورد ائمه (ع) با غالیان جاهل و فریب‌خورده»
* مقدمه
* شیوه‌های مسالمت‌آمیز گفتاری
* شیوه‌های عملی و رفتاری
* جمع‌بندی
فصل چهارم: «شیوه‌های برخورد امامان (ع) با غالیان شیاد و فریبکار»
* مقدمه
* شیوه‌های سخت‌گیرانه گفتاری
* برخوردهای سخت‌گیرانه عملی
* جمع‌بندی
فصل پنجم: «تطور شیوه‌های برخورد امامان (ع) با غالیان»
* مقدمه
* دوران امام علی (ع)
* دوران امام حسن (ع) تا پایان دوره امام سجاد (ع)
* دوره امام باقر (ع) و امام صادق (ع)
* دوره امام موسی بن جعفر (ع) و امام رضا (ع)
* دوره امام جواد (ع)، امام هادی (ع)
* عصر غیبت صغری
* جمع‌بندی
نتیجه‌گیری.
مقالات مرتبط
*****
5. عنوان پایان‌نامه: «عزاداری در سیره اهل‌بیت (ع)»
نویسنده: «محمدحسین توکلیان»
اساتید راهنما و مشاور: «قاسم جوادی» و «حمیدرضا مطهری»
سال و مکان دفاع: 1392، دانشگاه معارف اسلامی قم
چکیده
تحقیق حاضر به سنت عزاداری در سیره اهل‌بیت (ع) می‌پردازد. این تحقیق، پژوهشی کاربردی است و بر مبنای روش گردآوری اطلاعات، تحقیقی کتابخانه‌ای به شمار می‌آید. مسئله عزاداری از دیرباز و از زمان پیدایش انسان‌ها بر روی کره‌ی زمین وجود داشته است و هر قوم و ملتی به شیوه‌ای حزن و اندوه درون خود را در قالب عزاداری بر درگذشته‌ی خود بروز می‌دهند. دین اسلام هم بر مبنای کتاب خدا و سنت پیامبر و اوصیای ایشان، شیوه‌ی مطلوب عزاداری را به ما آموخته است. این سنت در طول گذشت مهر و موم‌ها و قرون، دستخوش تغییر و تحریف گردیده است. تحقیق حاضر بر آن است تا سوگواری دوران حضور پیشوایان دین و امامان هدایت را حتی‌الامکان با توجّه به منابع و متون اصلی مورد بررسی قرار دهد. با ملاحظه‌ی طریقه و آداب عزاداری در آن عصر و مقایسه‌ی آن با عزاداری‌هایی که در حال حاضر در میان مردم مرسوم شده است، تحریفاتی که در طول قرون به عزاداری‌ها ملحق گردیده پی برده می‌شود. همچنین روش صحیح عزاداری با توجه به سیره‌ی معصومان (ع) در برگزاری مراسم سوگواری برای خواننده مشخص می‌گردد. از طریقی با تقویت نمادهای مورد تأیید در عزاداری، به هرچه بهتر برگزار شدن مجالس عزای اهل‌بیت (ع) می‌توان یاری نمود. این آگاهی‌ها درکی روشن پیرامون روش صحیح عزاداری، بایدها و نبایدهای آن و مسائلی از این قبیل به ما منتقل می‌نماید.
کلیدواژه‌ها
عزاداری، معصومان، گری، مرثیه، شعر.
فصول پایان‌نامه
این تحقیق در پنج فصل ارائه شده است:
فصل اول: «کلیات و مفاهیم»
* اهمیت عزاداری از دیدگاه کتاب و سنت
* تاریخچه عزاداری در میان ادیان و ملل دیگر
* عزاداری در عرب جاهلی
فصل دوم: «عزاداری در سیره‌ی رسول خدا و ائمه»
* عزاداری در سیره نبوی
* عزاداری در سیره دیگر معصومان (ع)
فصل سوم: «عزاداری در سیره‌ی صحابه، تابعین و عموم مردم»
* عزاداری صحابه
* عزاداری تابعین
* عزاداری عموم مردم
فصل چهارم: «مرثیه‌سرایی در عصر معصومان (ع)»
* شعر در عزاداری عصر نبوی
* شعر در عزاداری دوران معصومان پس از پیامبر (ص)
فصل پنجم: «نمادهای عزاداری در عصر معصومان (ع)»
* گریه کردن
* نوحه‌خوانی
* برداشتن عبا از روی دوش
* تسلیت دادن به یکدیگر
* ترک زینت پوشیدن لباس سیاه
* ترک کسب و کار.
*****
6. عنوان پایان‌نامه: «قلمرو عصمت پیامبر (ص) و ائمه (ع) در کتاب کافی»
نویسنده: «مهدی جدی سفیدان جدید»
اساتید راهنما و مشاور: «قاسم جوادی» و «محمدتقی دیاری»
سال و مکان دفاع: 1389، دانشگاه قم
چکیده
یکی از ویژگی‌های مهم پیامبر اسلام (ص) و ائمه (ع) عصمت آنان است که در سایۀ آن کارکرد نبوت و امامت معنا و مفهوم پیدا می‌کند. اصل مسئله عصبت تقریباً مورد اتفاق تمام فرق اسلامی است ولی قلمرو و محدوده آن، از جمله مسائل مورد اختلاف می‌باشد. یکی از علل مهم این اختلاف روایات گوناگونی است که در دودسته اثبات کننده و نفی کنندۀ عصمت قرار می‌گیرند. کتاب کافی شیخ کلینی _ که از مهم‌ترین کتاب‌های حدیثی شیعه است _ مشتمل بر روایات متنوعی در باب قلمرو عصمت است. در این نوشتار سعی شده است تا قلمرو عصمت معصومین در کتاب کافی پیگیری و بررسی شود. عصمت پیامبر (ص) در سه عرصۀ دریافت و ابلاغ وحی، اعمال و سهو و نسیان مورد توجه قرار گرفته است. در هر بخش روایات اثبات کننده و نفی کننده (در صورت موجود بودن) عصمت، همراه با تحلیل و توضیح آن‌ها با استفاده از کلام متکلمان، فیلسوفان، مفسران و محدثان به‌ویژه شروح کتاب کافی ارائه شده است. بخش عصمت پیامبر (ص) از سهو و نسیان، به علت وجود روایات نسبتاً زیادی که به‌نوعی عصمت حضرت از سهو و نسیان را زیر سؤال می‌برند، حجم زیادی را به خود اختصاص داده است؛ که در میان اندیشمندان اسلامی نیز با نام «سهوالنبی» مورد بحث‌های فراوانی قرار گرفته است. می‌توان شیخ کلینی را همچون شیخ صدوق جزء قائلین به سهوالنبی به‌حساب آورد که سهو پیامبر (ص) را در غیر دریافت و ابلاغ وحی می‌پذیرد و آن را با نبوت در تنافی نمی‌داند.
کلیدواژه‌ها
عصمت، قلمرو عصمت، پیامبر (ص)، ائمه (ع)، گناه، دریافت و ابلاغ وحی، سهو و نسیان، کتاب کافی.
فصول پایان‌نامه
این پایان‌نامه در سه فصل ارائه شده است:
فصل اول: «کلیات»
* بخش اول: معنا و حقیقت عصمت
* بخش دوم: منشأ و خاستگاه عصمت
* بخش سوم: آشنایی با کتاب کافی
فصل دوم: «قلمرو عصمت پیامبر (ص)»
* بخش اول: عصمت در مقابل دریافت و ابلاغ وحی
دلایل عقلی عصمت در دریافت و ابلاغ وحی
دلایل روایی عصمت در دریافت و ابلاغ وحی در کتاب کافی
* بخش دوم: عصمت در اعمال
دلایل عقلی عصمت در اعمال
دلایل روایی عصمت در اعمال در کتاب کافی
روایات اثبات کننده عصمت پیامبر (ص) در اعمال
روایات نفی کننده عصمت پیامبر (ص) در اعمال
* بخش سوم: عصمت از سهو و نسیان
روایات اثبات کنندۀ عصمت پیامبر (ص) از سهو و نسیان
روایات نفی کنندۀ عصمت پیامبر (ص) از خطا و نسیان
فصل سوم: «قلمرو عصمت ائمه (ع)»
* بخش اول: عصمت از گناه
روایات اثبات کنندۀ عصمت ائمه (ع) از گناه
* بخش دوم: عصمت از سهو و نسیان
روایات اثبات کنندۀ عصمت ائمه (ع) از سهو و نسیان
روایات نفی کنندۀ عصمت امام از سهو و نسیان.
مقالات مرتبط
*****
7. عنوان پایان‌نامه: «گونه شناسی و بررسی و نقد روایات منقول از ائمه معصومین (ع) در تفسیر الدرالمنثور با توجه به تفاسیر اثری شیعه»
نویسنده: «نرگس نطقی»
اساتید راهنما و مشاور: «نهله غروی نائینی» و «نصرت نیل ساز»
سال و مکان دفاع: 1390، دانشگاه تربیت مدرس
چکیده
تفسیر «الدرالمنثور فی التفسیر بالمأثور» سیوطی از جامع‌ترین تفاسیر اثری اهل تسنن در قرن دهم هجری قمری است. سیوطی در این تفسیر روایات فراوانی از رسول خدا (ص)، صحابه، تابعین و تابعین تابعین نقل کرده است که در این میان شماری از روایات تفسیری، به امیرالمؤمنین (ع)، حسنین (ع)، امام سجاد (ع) و صادقین (ع) اسناد داده شده است. سیوطی تنها به نقل روایات اکتفا کرده و ذیل روایات، هیچ‌گونه نظری از خود، ارائه ننموده است. گرچه مفسر در برخی موارد، روایات مربوط به اهل‌بیت (ع) را ذیل آیات مربوطه ذکر کرده است، اما متأسفانه روایات جعلی و اسرائیلیات را نیز به ائمه معصومین (ع) نسبت داده است. از این‌رو در این تحقیق، روایات تفسیری منقول از ائمه‌ی معصومین (ع) در تفسیر الدرالمنثور شناسایی شده، ضمن مقایسۀ تطبیقی این روایات با منابع حدیثی و تفسیری شیعه و سنی کوشش شده تا روایات جعلی و قابل نقد با استفاده از منابع شیعی در بوته نقد قرار گیرد و بدین طریق، دیدگاه اعتقادی سیوطی نیز تا حدی مشخص گردد. کل روایات منقول از ائمه معصومین (ع) در تفسیر الدرالمنثور 650 روایت است که 529 روایت از علی بن ابی‌طالب (ع)، 19 روایت از حسن بن علی (ع)، 7 روایت از حسین بن علی (ع)، 18 روایت از علی بن الحسین (ع)، 40 روایت از محمد بن علی (ع) و 37 روایت از جعفر بن محمد (ع) نقل شده است.
کلیدواژه‌ها
روایات تفسیری، ائمه معصومین (ع)، سیوطی، شیعه، سنی.
فصول پایان‌نامه
این پژوهش در پنج فصل تبیین شده است:
فصل اول: «مقدمه و کلیات»
* مقدمه
* بیان مسئله
* سوالات تحقیق
* فرضیات
* پیشینه تحقیق
* ضرورت تحقیق
* تبیین مفاهیم
فصل دوم: «گونه شناسی روایات منقول از ائمه معصومین (ع) در تفسیر الدرالمنثور»
* گونه شناسی روایات مربوط به معنا و مفهوم آیات
* گونه شناسی روایات مربوط به آیات قرآن
* گونه شناسی روایات غیر واقعی
فصل سوم: «وجوه اشتراک روایاتی در مورد اهل‌بیت (ع) در الدرالمنثور با تفاسیر شیعی»
* وجوه اشتراک روایات تفسیری الدرالمنثور با تفاسیر شیعی.
فصل چهارم: «وجوه افتراق روایات منقول از اهل‌بیت (ع) در الدرالمنثور با تفاسیر شیعه»
* وجوه افتراق
* نسبت‌های ناروا (اسرائیلیات)
* فضایل ناروا
* نقد روایات فقهی
* سایر موارد قابل نقد
فصل پنج: «نتایج و پیشنهادات».
مقالات مرتبط
*****
8. عنوان پایان‌نامه: «نقد و بررسی روایات عصمت امامان (ع)»
نویسنده: «جمشید بیات»
اساتید راهنما و مشاور: «صمد عبدالهی عابد» و «سیفعلی زاهدی فر»
سال و مکان دفاع: 1392، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
چکیده
یکی از بحث‌های دیرینه در عقاید اسلامی، بحث و گفتگو در مورد ضرورت یا عدم ضرورت عصمت در امام است. در مذهب شیعه بر ضرورت وجود عصمت در امام اتفاق‌نظر می‌باشد؛ چراکه مقام امامت، پایه و اساس اسلام را تشکیل می‌دهد؛ و از جمله دلایلی که برای اثبات اعتقاد خود می‌آورند؛ آیات و روایاتی است که از پیامبر (ص) و ائمه معصومین (ع) رسیده؛ از جمله‌ی آن آیات، آیه 33 سوره‌ی احزاب می‌باشد، در این نوشتار روایات عصمت که در کتب معتبر حدیثی شیعه، هم چون «الکافی، معانی الاخبار، الخصال، کفایة الاثر» وجود دارند، مورد بررسی سندی متنی قرار گرفته و مشخص شده که مهم‌ترین مستند عصمت امامان (ع)، وجود نصوص قرآنی و روایاتی است که در میان امامیه بر آن‌ها اتفاق‌نظر وجود دارد؛ و از آنجا که هدف اصلی، بررسی روایاتی است که لفظ «عصمت» در آن‌ها بکار رفته، در حالت عادی می‌توان گفت که؛ وضعیت راویان، بر مبنای آراء رجالیون شیعه، بررسی و معلوم شد که در بیشتر سلسله سند روایات عصمت، افراد موثق قرار گرفته‌اند و البته اندکی از آنان نیز بر طبق گفته‌های رجالیان موثق نیستند، ولی درصدی از این راویان مجهول، افرادی هستند که در سلسله سند روایات «کامل الزیارات» قرار گرفته‌اند و از آنجا که ابن قولویه، در مقدمه این کتاب، همۀ راویان این کتاب را ثقه، معرفی کرده است، می‌توان برای این افراد، درجه‌ای از وثاقت قائل شد. در بین این روایات، اکثر این روایات از نوع احادیث معنعن هستند که شامل احادیث موثق، صحیح و حسن می‌باشند؛ اما افرادی با توجه به مبانی فکری و عقیدتی خویش، عصمت را در غیر پیامبر اکرم (ص) نمی‌پذیرند و از دلایلی که بر عدم عصمت ائمه معصومین (ع) می‌آورند، روایاتی است که از معصومین (ع) رسیده است که از جمله آن روایات است: استغفار و توبه معصومین (ع), درباره احادیثی که دال بر عدم عصمت معصومین (ع) می‌باشد باید گفت؛ اولاً: این‌گونه احادیث، از نظر سندی ضعیف هستند ثانیاً: این‌گونه احادیث بیشتر جنبه تعلیمی و تربیتی و ترک اولی دارد و همچنین با توجه به احادیثی که افرادی، امامان (ع) را تنها به‌عنوان (ائمه ابرار) معرفی کرده‌اند، باید گفت که؛ استدلال این افراد تنها ناظر به روایاتی است که ائمه (ع) در این‌گونه روایات تنها به ابرار بودن خود اشاره کرده‌اند و این دلیل بر عدم عصمت آنان نمی‌باشد؛ چون در احادیث فراوان دیگر امامان (ع) خود را معصوم معرفی کرده‌اند.
کلیدواژه‌ها
امام، عصمت، روایات، شبهات، گناه، ابرار.
فصول پایان‌نامه
این رساله در سه فصل ارائه شده است:
فصل اول: «کلیات و مفاهیم»
* امام از دیدگاه لغت شناسان
* ضرورت امامت
* امامت از دیدگاه متکلمین
* عصمت از دیدگاه لغت شناسان
* عصمت از منظر اندیشمندان معاصر
* تبیین چگونگی تحقق عصمت
* تاریخچه عصمت
فصل دوم: «بررسی احادیث دال بر عصمت امامان (ع)»
فصل سوم: «بررسی روایات دال بر عدم عصمت امامان معصوم (ع)»
* بخش اول: احادیث عدم عصمت
بررسی الفاظ دلالت کننده بر وقوع گناه
ماهیت توبه و استغفار
جایگاه توبه و استغفار
مراتب توبه
* بخش دوم: نظریه علمای ابرار.
مقالات مرتبط
*****
9. عنوان پایان‌نامه:«نقش اصحاب امامان شیعه (ع) در اعتلای فرهنگ و تمدن اسلامی در قرن دوم و سوم هجری «تاریخ و جغرافیا»
نویسنده: «حسین حسینیان مقدم»
اساتید راهنما و مشاور: «محمدعلی چلونگر» و «اصغر منتظرالقایم»
سال و مکان دفاع: 1391، دانشگاه اصفهان
چکیده
بخش عمده هر فرهنگ و تمدن محصول تفکر و دستمایه علمی پیروان آن است که شجره علمی و هویت معرفتی آنان را به نمایش می‌گذارد. با این وصف که هر چه این معرفت و تفکر سابقه کهن‌تری داشته باشد ریشه‌ها و لایه‌های آن بهتر قابل ترسیم است. از این‌رو بحث و بررسی آن در میان رهبران نخستین یا نسل اول از پیروان آنان، از اهمیت بسزایی برخوردار است. شکوفایی علوم اسلامی از همان قرن نخست در یک تلاش همگانی مبتنی بر آموزه‌ها و تعالیم دینی، همراه با درك صحیح از شرایط اجتماعی و نیازهای آن عصر، سبب بالندگی تمدن اسلامی در قرون نخستین شد؛ اما در خصوص این‌که اصحاب امامان شیعه (ع) به‌عنوان رهبران و عالمان دینی در این باب چه نقشی ایفا نموده‌اند، پرسشی است که به‌ویژه در قرن اخیر، برخی را به انکار و برخی را به اثبات اساسی‌ترین نقش و بنیادی‌ترین تأثیر در عرصه فرهنگ و تمدن اسلامی وادار کرده است. پژوهش حاضر بر آن است که با رویکردی علمی تحلیلی نقش آنان را در فرهنگ و تمدن اسلامی بدون افراط و تفریط، در بازه‌ی زمانی قرن‌های دوم و سوم و با توجه به گستردگی بحث، در دامنه دانش تاریخ و جغرافیا مورد بررسی قرار دهد. این بررسی بر اساس گزاره‌های تاریخی موجود در کتب تاریخی، تمدنی، ادبی، تراجم، رجال، جغرافیایی انجام می‌شود و در مقام داوری با آمیزه‌ای از توصیف نقلی و تحلیل عقلی دامنه تحقیق را جمع می‌کند. ناپیدا بودن کتب و بیشتر اخبار اصحاب امامان (ع) از دشواری‌های رسیدن به این بررسی است. ذهن شناسی فکری و علمی اصحاب، مقایسه‌ی آثار و کتب اصحاب با دیگر آثارشان و نیز آثار دیگران و همچنین انعکاس اخبار آنان در میان نسل‌های بعدی سه شیوه‌ی کاربردی برای رسیدن به محتوای آثار مفقود اصحاب است. پژوهش پیشرو در محورهای سیره‌ی نبوی، سیره‌ی اهل-بیت (ع)، وقایع‌نگاری و جغرافیا نگاری سامان یافته و به مسائلی مانند بنیان‌گذاری یا استمرار بخشی حرکت علمی اصحاب امامان (ع) در حوزه‌ی تاریخ و جغرافیا، جایگاه علمی آنان، انعکاس اخبار آنان در نسل‌های بعدی، بستر حرکت علمی اصحاب، گونه شناسی فکری، صنف شناسی نگارشی، نوع شناسی تعامل آنان با دیگران و فرایند شناسی انتقال علوم به اصحاب و از آنان به آیندگان می‌پردازد.
کلیدواژه‌ها
اصحاب، امام، شیعه، فرهنگ، تمدن، تاریخ، جغرافیا.
فصول پایان‌نامه
این پژوهش در پنج فصل ارائه شده است:
فصل اول: «کلیات پژوهش»
* دانش و نگارش اصحاب امامان (ع)
* نگارش تاریخ و جغرافیا
* ویژگی نگاشته‌های اصحاب امامان (ع)
* خاستگاه دانش اصحاب امامان (ع)
* نقش امامان (ع) در آموزش‌های تاریخی اصحاب
* انگیزه‌ی تاریخ‌نگاری و جغرافیا نگاری اصحاب امامان (ع)
* گرش اصحاب امامان (ع) در بررسی‌های تاریخی
* دادوستد علمی با مخالفان
* عوامل ناپایداری کتاب‌ها
فصل دوم: «سیره و مغازی»
* سیره‌نویسان نخستین
* جایگاه سیره‌نویسی نزد اصحاب امامان (ع)
* اصحاب سیره‌نویس
فصل سوم: «سیره‌ی اهل‌بیت (ع)»
* ضرورت سیره نگاری اهل‌بیت (ع)
* پیشینه و اهداف سیره نگاری اهل‌بیت (ع)
* پیشگام در سیره نگاری اهل‌بیت (ع)
* نبردهای امام علی (ع) در تاریخ‌نگاری اصحاب امامان (ع)
* قضا نگاری در تاریخ‌نگاری اصحاب امامان
* خطبه نگاری در تاریخ‌نگاری اسلامی
* مولد نگاری در تاریخ‌نگاری اسلامی
فصل چهارم: «وقایع‌نگاری»
* علل رویکرد اصحاب بر وقایع‌نگاری
* رخداد نگاری
* مقتل نگاری
فصل پنجم: «جغرافیا نگاری»
* جغرافی نگاران صحابی.
مقالات مرتبط
*****
10. عنوان پایان‌نامه: «نقش، جایگاه و میراث اهل‌بیت (ع) در روایات تفسیری اهل سنت»
نویسنده: «حسین خاکپور»
اساتید راهنما و مشاور: «احمد عابدی» و «محمدعلی مهدوی راد، محمود طیب حسینی»
سال و مکان دفاع: 1387، دانشگاه اصول‌الدین
چکیده
اهل‌بیت عصمت و طهارت (ع) به‌عنوان حاملان و وارثان قرآن، مهم‌ترین و ارزشمندترین تفسیرها را پس از رسول خدا (ص) بیان داشته‌اند؛ و می‌توان گفت: اصلی‌ترین رسالت ائمه‌ی معصومین (ع) تبیین، تفسیر و بیان مقاصد و معارف آیات قرآن و روشن گری و هدایت مردم می‌باشد.
تحقیق حاضر تلاشی است در جهت برگشت به «قرآن و عترت» و بازشناسی مقام والای خاندان عصمت و طهارت _ با تأکید بر میراث تفسیری اهل‌بیت (ع) _ که در آن ابتدا به معنی «اهل‌بیت» از دیدگاه اهل سنت می‌پردازد و نتیجه می‌گیرد که: اصطلاح «اهل‌بیت» در زمان رسول خدا خاص خمسه‌ی طیبه بوده و پس از آن فقط بر ائمه‌ی معصومین (ع) قابل انطباق است. در این تحقیق نگارنده بر آن است تا با تتبع در روایات تفسیری اهل سنت گونه‌های متفاوتی از علوم قرآنی و روایات تفسیری اهل‌بیت (ع) را استخراج نماید. روایاتی که برخی از آن‌ها در مقام دفاع از اهل‌بیت (ع) است و با احتجاج به آیات در بیان فضایل خاندان عصمت و طهارت از زبان ائمه‌ی اطهار سعی در تثبیت جایگاه امامان در میان امت اسلامی دارد و دسته‌ای دیگر از این روایات به معرفی قرآن و جایگاه آن در کلام معصومین می‌پردازد که تجلی قرآن در کلام و رفتار اهل‌بیت را می‌توان در آن مشاهده کرد. آنچه در میان این روایات نمود بیشتری می‌یابد، تفسیر موضوعی قرآن، مراجعه خلفا و مردم به اهل‌بیت و حل مشکلات آن‌ها با قرآن، تأویل، تفسیر و بیان مراد خداوند، جری و تطبیق و مصداق یابی آیات، بیان شأن نزول و ترتیب نزول آیات، شرح و توضیح قصص قرآن، تفسیر واژه‌ای اهل‌بیت، روایات اثبات عصمت انبیاء (ع) که جایگاه ویژه‌ای در کلام اهل‌بیت دارد و در موارد بسیاری مفسرین اهل سنت آنان را بر سایر اقوال ترجیح می‌دهند و گونه‌های دیگری که می‌توان آن‌ها را در مصادر اهل سنت یافت.
کلیدواژه‌ها
اهل‌بیت، روایات تفسیری، میراث تفسیری، اهل سنت.
فصول پایان‌نامه
این تحقیق در دو فصل ارائه شده است:
فصل اول: «کلیات»
* بخش اول: اهل‌بیت (ع) در آیه‌ی تطهیر
* بخش دوم: جایگاه اهل‌بیت (ع) در تفسیر قرآن
اختصاص فهم قرآن به اهل‌بیت (ع)
جایگاه اهل‌بیت در تفسیر قرآن از مناظر گوناگون
فصل دوم: «میراث تفسیری اهل‌بیت (ع) در روایات تفسیری اهل سنت»
* بخش اول: مصحف امام علی (ع) در مصادر اهل سنت
* بخش دوم: تفسیر علوم قرآنی اهل‌بیت در میان روایات تفسیر اهل سنت
اول: قرآن از دیدگاه اهل‌بیت (ع)
دوم: استناد به آیات الهی و تجلی قرآن در اقوال و افعال ائمه معصومین (ع)
سوم: احتجاج‌های اهل‌بیت (ع) به آیات قرآن در اثبات حقانیت خود
چهارم: اهل‌بیت (ع) از زبان اهل‌بیت
پنجم: اهل‌بیت (ع) و نقش آن‌ها در قرائت قرآن
ششم: اسباب نزول، شأن نزول و ترتیب نزول
هفتم: مجمل و مبین و عام و خاص
هشتم: حروف مقطعه
نهم: ناسخ و منسوخ
دهم: تنزیل و تأویل، تبیین آیات و بیان مراد خداوند
یازدهم: تفسیر واژه‌ای
دوازدهم: تفسیر موضوعی
سیزدهم: مصداق یابی آیات (جری و تطبیق)
چهاردهم: مراجعه دیگران به اهل‌بیت (ع)
پانزدهم: قصص قرآنی
شانزدهم: اسماء و صفات خداوند
هفدهم: قضاوت‌ها
هجدهم: عصمت انبیاء (ع)
نوزدهم: بررسی عنصر تقیه در روایات معصومین (ع)
بیستم: روایات اخلاقی- تفسیری
بیست و یکم: احکام و آیات الاحکام.
مقالات مرتبط
1. تبیین واژگان آیات قرآن توسط عترت در روایات تفسیری اهل سنت، حسین خاکپور، سفینه، زمستان 1390، شماره 33، (17 صفحه، از 54 تا 70)، (علمی _ ترویجی).
2. شیوه‌های بهره‌وری از روایات تفسیری اهل‌بیت (ع) در بینش اندیشمندان اهل سنت، حسین خاکپور، احمد عابدی، کتاب قیم، پاییز و زمستان 1391، شماره 7، (28 صفحه، از 187 تا 214)، (علمی _ پژوهشی)
