مجموعه‌ی مقالات سایت دانشنامه اهل‌بیت (ع) به معرفی مقاله‌های مرتبط با مداخل دانشنامه اهل‌بیت (ع) می‌پردازد. این بخش از سایت به‌مانند قسمت پایان‌نامه‌ها، به سه کلان موضوع «تاریخی»، «کلامی _ سیاسی _ اجتماعی» و «فقهی _ اخلاقی» تقسیم شده است. همان‌گونه که دانشنامه نیز به سه بخش یاد شده تقسیم شده و هر کدام از این بخش‌ها مشغول تهیه مداخل مختص خود با همکاری نویسندگان می‌باشند. یکی از زیرمجموعه‌های قسمت تاریخیِ مقالات، بخش «اهل‌بیت (ع)» بوده که به چهارده معصوم (ع) و اهل‌بیت (ع) (به شکل عام) تقسیم شده است. در این مقال بر آنیم تا بخش مقالات عنوان «امام صادق (ع)» از این مجموعه را معرفی کنیم.
به‌طور‌کلی معرفی هر مقاله در سایت دانشنامه اهل‌بیت (ع) همراه با درج نام نویسنده، نام مجله، سال و شماره انتشار آن و همچنین درج رتبه علمی مقاله است. چنان که اگر مقاله چکیده و کلیدواژه‌ای داشته باشد، در ادامه ذکر شده و علاوه بر این، امکان دریافت اصل مقاله نیز وجود دارد. همچنین آدرس اینترنتی مقاله که اثر به صورت متنی یا فایل pdf در آن وجود دارد، در معرفی مقالات لحاظ گردیده است. شایان ذکر است که تلاش بر این بوده تا مقالات به سایت خود مجلات ارجاع شود و در صورت عدم امکان به سایت‌هایی اشاره شود که ملاحظه تمام متن امکان پذیر باشد.
بنابراین در بخش «امام صادق (ع)» تعداد 57 مقاله قرار گرفته است که به 6 زیرمجموعه تقسیم شده است که عبارتند از: «امام (ع) از نگاه دیگران»، «امام (ع) و قرآن»، «امام (ع) و میراث علمی»، «زمانه امام (ع)»، «زندگی و سیره امام (ع)» و «متفرقه». از مجموع مقالات، 14 مقاله حائز رتبه علمی - پژوهشی بوده و 3 مقاله دارای رتبه علمی - ترویجی هستند. شایان ذکر است که در اینجا به تعدادی از مقالات ارزشمند این بخش اشاره می‌شود:
1. عنوان مقاله: «بررسی استناد کتاب مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه به امام صادق (ع)»
نویسنده: «مهدی اکبرنژاد»
نام مجله: پژوهش‌نامه قرآن و حدیث
سال و شماره انتشار: بهار و تابستان 1391، شماره 10
چکیده
درباره استناد کتاب معروف «مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه» به امام صادق (ع)، بحث‌هایی بین عالمان و صاحب‌نظران درگرفته که آیا این کتاب همانند دیگر کتب روایی است که بتوان نقل‌های آن را به امام (ع) استناد داد یا نه؟ در این نوشته با بررسی‌های انجام‌شده ثابت گردیده که این کتاب، هم ازنظر سند با اشکالات جدی مواجه است که استناد آن را به امام (ع) مشکل کرده و هم با تحلیل متن آن این نتیجه به‌دست‌آمده که هرچند برخی از روایات منقول از ائمه معصومین (ع) در این کتاب آمده، ولی هرگز نمی‌توان این را کتابی املاء شده و یا نوشته‌شده توسط امام صادق (ع) دانست، بنابراین اگر شواهد خارج از این کتاب وجود نداشته باشد که بدان وسیله حدیث بودن گفته‌ای از آن را ثابت بکند نمی‌توان آن سخن را به امام صادق (ع) استناد داد.
کلیدواژه‌ها
مصباح الشریعه، امام صادق (ع)، حدیث، سند و متن.
دریافت مقاله
برای بارگزاری متن کامل مقاله، اینجا را کلیک کنید
*****
2. عنوان مقاله: «بررسی سخن پیشوای حنفیان: لولا السنتان لهلک النعمان»
نویسنده: «پرویز رستگار»
نام مجله : حدیث پژوهی
سال و شماره انتشار: بهار و تابستان 1390، شماره 5
چکیده
ابوحنيفه، نعمان بن ثابت، نزد کساني از دانشمندان سال‌های زندگي خود، زانوي شاگردي بر زمين زده بود. از او - در اين مسير - سخني گزارش کرده‌اند که دربردارنده کارگشايي ويژه براي دو سال از سال‌های دانش‌اندوزی و نيز ستايش بلند و کارآمدي برجسته يکي از آموزگارانش است: «لو لا السنتان لهلک النعمان». گروهي از نويسندگان امامي مذهب، پس از رخ‌نمایی از اين گفته در نوشته‌ای سده سيزدهمي، اشاره‌ی آن را به سوي امام صادق (ع) و شاگردي دو ساله ابوحنيفه نزد آن بزرگوار دانسته‌اند. در اين نوشتار، با يادآوري بهانه‌های گريز ابوحنيفه از امام صادق (ع) و زمینه‌های گرايش او به زید بن علي (ع) نشان داده می‌شود که اين سخن به زيد اشاره دارد و هموست که در اين جمله بحث برانگيز مورد ستايش قرار گرفته است، زيرا - در يک کلام - ابوحنيفه خويشتن را در جهان دانشورزي، حبيبِ زيد و وامدارش و رقيب امام صادق (ع) و هم قطارش می‌دیده است.
کلیدواژه‌ها
ابوحنيفه، لولا السنتان، زيد بن علي (ع)، امام صادق (ع)، زيديان.
دریافت مقاله
برای بارگزاری متن کامل مقاله، اینجا را کلیک کنید
*****
3. عنوان مقاله: «پاسخ شبهه مخالفت بنی‌هاشم با امامت امام صادق (ع)»
نویسنده: «عبدالرحیم سلیمانی بهبهانی، محسن عبدالملکی»
نام مجله: کلام اسلامی
سال و شماره انتشار: سال بیست و یکم، زمستان 1391، شماره 84
چکیده
شیعه بر این باور است که امامتِ امامان اهل‌بیت (ع) با نصوص صادره از پیامبر اکرم (ص) ثابت است؛ چونانکه امامتِ امامان پس از حضرت علی (ع) نیز با نصوص امام یا امامان پیشین ثابت است. «فیصل نور» از وهابیون معاصر، در کتاب «الامامه و النص» سعی کرده با گردآوری پاره‌ای از روایات موجود در برخی منابع شیعه، اعتقاد شیعه در موضوع صدور نص را مخدوش کند. نامبرده در بخشی از کتاب خود، با ذکر چهار شاهد روایی و یک شاهد تاریخی، مدّعی مخالفت بنی‌هاشم با امامت امام صادق (ع) شده و این مخالفت‌ها را دلیل بر فقدان نص بر امامت آن حضرت قلمداد کرده است. بدیهی است برای مخالفت با امامتِ امام صادق (ع) احتمالات متعددی همچون عواملِ معرفتی و نفسانی از قبیل فقدان نص بر امامت ایشان، جهل به امامت ایشان، حسادت، ضعف معرفت و ناتوانی در درک مصالح نهفته در افعال امام (ع) وجود دارد. در این میان گزینش احتمال فقدان نص از میان احتمالات فوق، ترجیح بلا مرجح است. از سوی دیگر، حاصل بررسی سندی و دلالی اخبار مورد استناد و نیز بررسی شخصیت‌های مذکور در این وقایع، این است که استدلال به‌احتمال فقدان نص بر امامت امام صادق (ع) نه ترجیح بلا مرجح، بلکه ترجیح مرجوح است.
کلیدواژه‌ها
امامتِ امام صادق (ع)، بنی‌هاشم، الامامه و النص، فیصل نور.
دریافت مقاله
برای بارگزاری متن کامل مقاله، اینجا را کلیک کنید
*****
4. عنوان مقاله: «تأثیر آموزه‌های امام صادق (ع) بر مباحث کلامی شیعه»
نویسنده: «محسن قاسم پور»
نام مجله: حدیث پژوهی
سال و شماره انتشار: بهار و تابستان 1389، شماره 3
چکیده
دایره المعارف بزرگ اسلامی که پس از انقلاب، به عرصه فرهنگ کشور پیوسته، حاوی نکاتی همانند تردید در استماع مستقیم «فضل بن شاذان نیشابوری» (م 260 ه/ 874 م) از امام رضا (ع)، ورود پاره‌ای اخبار سرزنش‌آمیز از امام حسن عسکری (ع) در ارتباط با وی، جسم گرایی وی و قرابت وافر دیدگاهش به عقاید سلفیان اهل سنت، تردید در صحت اسناد کتاب الایضاح به وی و موضوعاتی دیگر با همین صبغه می‌باشد. این باورها و رویکردها، از سوی این مقاله نااستوار تلقی و تأکید شده که توقیع منسوب به امام عسکری (ع) در عتاب «فضل» که همان هم مأخذ جسم گرا بودن وی قلمداد شده، از سوی تمام رجالیان، فاقد اعتبار و مجعول به شمار آمده است. به‌علاوه روایت وی از امام رضا (ع) و صحت اسناد الایضاح به وی، مورد تائید قرارگرفته است. شناخت مواضع راستین این فقیه متکلم، محدث و صحابی والامقام ائمه (ع) که دل‌مشغول ارتقای معرفت دینی و با خورشید فروزان اندیشه خویش و کندوکاوهای گسترده و نگارش یک‌صد و هشتاد کتاب در قرن سوم، تأمین‌کننده حیات علمی و فکری جامعه خویش بود، بی‌تردید سهمی بنیادی در تعالی نسل ما دارد. سزا و بلکه وظیفه این است که رهیافت‌های این‌گونه افراد نشر یابد تا در امتداد یافتن بیدارگری‌ها و مواضع به حقشان، خللی واقع نگردد.
کلیدواژه‌ها
امام عسکری (ع)، فضل بن شاذان، جسم گرایی، الایضاح، دایره المعارف بزرگ اسلامی.
دریافت مقاله
برای بارگزاری متن کامل مقاله، اینجا را کلیک کنید
*****
5. عنوان مقاله: «طرح اندیشه مهدویت از سوی امام صادق (ع)»
نویسنده: «امیر غنوی»
نام مجله: مشرق موعود
سال و شماره انتشار: بهار 1393، سال 8، شماره 29
چکیده
این نوشتار، در ادامۀ مقالات گذشته و تأملی بر چگونگی طرح آموزه‌های مهدویت از سوی امام صادق و کیفیت ارائه معارف مهدوی از سوی ایشان است؛ بیاناتی که با توجه به اهداف کلی دعوت دینی، فرصت ویژه صادقین در آموزش معارف دینی، نیازهای عصر سقوط امویان و ظهور عباسیان مطرح‌شده‌اند. بررسی محورهای مورد تأکید در این بیانات و تأمل در نسبت آن‌ها با اهداف کلی و نیازهای هر عصر می‌تواند از یک‌سو طرح کلانی را نشان دهد که در این شکل از تعلیم و تربیت تعقیب شده است و از سوی دیگر، تأثیر تربیتی و اخلاقی هر یک از آموزه‌های مهدوی را نمایان‌تر کند. این پژوهش بر تحلیل محتوایی روایات صادره از امام صادق تکیه دارد و تلاش می‌کند با توجه به شرایط عصر صدور، آثار آموزه‌های مهدوی بر شیعیان را معلوم نماید؛ ازاین‌رو با تعیین محورهای مورد تأکید در سخنان آن امام همراه با ارائه نمونه‌ای از آن و تأمل در نسبت این سخنان با شرایط مخاطبان، می‌کوشد به حکمت و جهت طرح هر یک از آموزه‌ها دست یابد. ارائه نمونه در سخنان امام صادق در این مقاله با توجه به توضیحات مقالات پیشین محدودتر بوده و کثرت روایات آن حضرت ما را ناچار از گزارش کلیات و پرهیز از ذکر جزئیات کرده است. از پیش‌فرض‌ها و روش‌های این مجموعه مقالات پیش‌تر در نوشتاری گفت‌وگو کرده‌ایم. این مقاله، روشنگر این سخن است که تعلیم آموزه‌های مهدوی در این برهه از تاریخ ائمه افزون بر ارائه معارف مهدوی و آخرالزمانی به نکاتی مهم در تربیت مخاطبان توجه دارد و نوعی زمینه‌سازی برای جلوگیری از آفات بحث مهدویت و جلوگیری از انحرافات را متناسب با عصر ائمه نخستین دنبال می‌کند.
کلیدواژه‌ها
آموزه‌های مهدویت، عصر امام صادق (ع)، ظهور عباسیان، ادعای مهدویت، زوال امویان، اقتدار عباسیان.
دریافت مقاله
برای بارگزاری متن کامل مقاله، اینجا را کلیک کنید
*****
6. عنوان مقاله: «گونه‌شناسی و روش‌شناسی روایات تفسیری امام صادق (ع)»
نویسنده: «رضا مؤدب، کامران اویسی»
نام مجله: پژوهش‌نامه قرآن و حدیث
سال و شماره انتشار: بهار و تابستان 1391، شماره 10
چکیده
با توجه به نیازمندی به روایات تفسیری و اهمیت نقش امام ششم (ع) در بیان این روایات، شناخت روش تفسیری این امام همام، کمک شایانی به پیشبرد علم تفسیر خصوصاً در نزد پژوهشگران و مفسران شیعی خواهد کرد. در این نوشتار روش‌های تفسیری امام صادق (ع) با نگاهی کاربردی بررسی شده است. برای رسیدن به این هدف باید به صورت تقریبی اکثر روایات تفسیری امام جعفر بن محمد (ع) دیده می‌شد که در نوبه‌ی خود کاری پر زحمت بود. روش تفسیری قرآن به قرآن، قرآن به سنت، تفسیر لغوی، جری و تطبیق از مسائلی است که در این تحقیق بدان اشاره شده است.
کلیدواژه‌ها
تفسیر، روش‌های تفسیر، روایات تفسیری امام صادق (ع)، روش‌های تفسیری امام صادق (ع)
دریافت مقاله
