چکیده
از دیر باز، پژوهشگران مفاد واژه های عرش و کرسی را در قرآن کریم بررسی کرده و در پی یافتن پاسخ این پرسش بوده اند که این دو واژه بیانگر یک واقعیت اند یا اینکه دو واقعیت را بیان می کنند؛ بدین صورت، آنها نظریه هایی متفاوت را- که ناشی از تخصص و نیز برداشت های گوناگونشان از منابع است- درباره دو واژه مورد بحث طرح کرده اند:
گروهی آیات در بردارنده این دو واژه را جزو متشابهاتی قلمداد کرده اند که باید بدانها ایمان آورد و از تعمق در آنها خودداری کرد. برخی دیگر اظهار نظر درباره دو واژه را روا دانسته اند.از این گروه، عده ایی کرسی و عرش را پدیده هایی ماده ای پنداشته اند که خود به چند دسته بدین شرح تقسیم می شوند: جسم گرایان عرش را محل استقرار خدا و کرسی را موضع قرار گرفتن پای آن ذات بی مثال قلمداد کرده اند؛ برخی برآن اند که عرش و کرسی، دوجسم عظیم کیهانی اند، کرسی مشتمل بر آسما نها و زمین، و عرش حاوی کرسی و محیط بر ان است، عده ای کرسی و عرش را تعبیری از فلک هشتم ونهم در نظام کیهان بطلمیوسی شمرده اند و گروهی اندک نیز این دو را سیاره های زحل و مشتری پنداشته اند. دسته سوم، این واژه ها را نمادین و کنایه محض از امور ذیل-با توجه به رویکردهای متفاوتشان-تصور کرده اند: کنایه از علم اجمالی و تفصیلی ذات ربوبی؛ بخش فیزیک و متافیزیک هستی؛ علم گسترده الهی؛ قدرت بی کران خدا؛ احاطه تدبیری فراگیر آفریدگار بر همه آفریدگان؛ مجموعه جهان هستی و مشیت خدا. نگارنده در پرتو آیات و روایت ها، و با توجه به همه مبانی و رویکردها معتقد است دیدگاه اثبات تنزیهی، و تفسیر عرش به مرکز تدبیر و مدیریت جهان و مقام صدور فرمان های خداوند، علاوه بر هماهنگی آن با ظاهر آیات و روایت ها، به نوعی بیشتر اقوال و نظریه ها را تحت پوشش خود قرار می دهد.
کلیدواژه‌ها: عرش؛ کرسی؛ مرکز تدبیر جهان؛ علم؛ قدرت
