چکیده
اسماعیلیان نخستین، پس از مرگ اسماعیل بن جعفرصادق، امامت را بر فرزندش محمد نهادند و از امامیه جدا شدند. این جماعت در سال 297 موفق شدند، خلافتی شیعی به نام فاطمیان در مغرب تأسیس کنند. فاطمیان در سال 358 مصر را تصرف کردند و موفق شدند دامنه نفوذ دولت شیعی اسماعیلی را تا مغرب، یمن، شام، ایران، عراق و حتی هند بگسترانند و هویت شیعی را ترویج کنند. یکی از راههای، پی‌بردن به میزان توجه به مؤلفه‌های هویّت شیعی در دولت فاطمی، بررسی محتوایی منابعی است که در آن زمان، توسط نویسندگان یا داعیان اسماعیلی به نگارش درآمده‌است. در این میان، کتاب افتتاح‌الدعوه قاضی نعمان که از منابع اصلی اسماعیلیان است اهمیت زیادی دارد. این کتاب در سال 346 تألیف شده و به آغاز دعوت اسماعیلیان در یمن و زمینه‌های استقرار خلافت فاطمی در مغرب پرداخته است. مسئله اصلی پژوهش این است که کتاب افتتاح الدعوه قاضی نعمان، به چه میزان بر مؤلفه‌های هویّت شیعی اسماعیلیان و فاطمیان مغرب توجه کرده‌است؟ با استفاده از روش تحلیل محتوا، روشن شد که در این کتاب مؤلفه‌هایی مانند امام علی، اهل بیت، امام حسن، امام حسین دارای بیشترین تکرار و مؤلفه‌هایی مانند وصایت، رجعت، اربعین، غدیرخم، فاطمه الزهرا، وکلای شیعی، مساجد شیعی و دانشمندان شیعی دارای کمترین تکرار و توجه‌اند.
واژه های کلیدی: اسماعیلیان، افتتاح الدعوه، فاطمیان مغرب، قاضی نعمان، هویت شیعی
دانلود مقاله مؤلفه‌های هویّت شیعی اسماعیلیان و فاطمیان در کتاب افتتاح‌الدعوه قاضی‌نعمان
