چکیده:

 تفسیر آیات‌الاحکام به‌عنوان شاخه‌ای از علم تفسیر، هم‌زمان با نزول قرآن، مورد توجه پیامبر (ص)، صحابه و دیگر مفسران قرار گرفت. مفسران فریقین نیز هریک بر اساس روش و مبانی مورد پذیرش خویش، به تفسیر آیات الاحکام، اهتمام ورزیدند، به‌گونه‌ای که کتب متعددی با عناوینی هم چون آیات‌الاحکام و احکام القرآن تدوین نمودند، از طرف دیگر تفاسیر متعددی با رویکرد فقهی، توسط ایشان به رشته تحریر درآمد. با بررسی اقوال دانشمندان در باب تعداد آیات الاحکام، مشخص گردید افرادی مثل قطب‌الدین راوندی، محمد بن صائب کلبی، جمال‌الدین و فخرالدین متوج بحرانی و ... معتقدند تعداد آیات الاحکام پانصد آیه است و این همان نظریه مشهور است؛ اما افرادی مثل ابن عربی، آیت‌الله معرفت، قرطبی و ... تعداد آیات الاحکام را بیش از پانصد آیه می‌دانند و این نظر ناشی از آن است که آیات را چندبعدی دانسته و آیات مربوط به قصص، تاریخ الأنبیاء و ... را قابل استناد در مباحث فقهی می‌دانند. گروه سوم مبنای شمارش را آیاتی می‌دانند که شأن نزول فقهی داشته نهایتاً تعداد آیات الاحکام را کمتر از پانصد آیه می‌دانند و افرادی مثل خضری بک، فاضل مقداد، محقق اردبیلی از این گروه هستند. هدف اصلی این پژوهش، پس از تبیین جایگاه تفسیر آیات الاحکام و شناخت روش تفسیری و مبانی تفسیر آیات الاحکام، کشف علل اختلاف تفسیر، در موارد اختلافی آیات الاحکام، از جمله آیه وضو (مسح پا)، نماز مسافر، روزه مسافر و ازدواج موقت می‌باشد. با بررسی تطبیقی تفاسیر فریقین، ذیل آیات الاحکام اختلافی مورد نظر، مشخص گردید عوامل عمده اختلاف تفاسیر مربوط به سه حوزه اصلی روایات، قرائات و ادبیات می‌باشد. گرچه عوامل دیگری به‌صورت مقطعی و محدود نیز در تفسیر هر آیه، موجبات اختلاف تفسیر را فراهم کرده است. پس از تحقیق و بررسی انجام شده مشخص گردید روش تفسیر آیات الاحکام، روش اجتهادی است، از طرف دیگر برخی مباحث مانند «حجیت ظواهر»، «جواز فهم و تفسیر قرآن» و «توجه به شرایط و ضوابط فقهی»، تفسیری به‌عنوان مبانی تفسیر آیات الاحکام شناخته شده است.

مقالات مرتبط:

علوم قرآنی: جایگاه تفسیر آیات الأحکام در علم تفسیر، وحیده حمامی، بینات، پاییز 1389، شماره 67، (17 صفحه، از 40 تا 56).
فصول پایان‌نامه:

این تحقیق در سه فصل ارائه شده است:
فصل اول: «جایگاه آیات الا حکام»
* بخش اول: مفهوم شناسی آیات الا حکام
* بخش دوم: اقوال دانشمندان درباره تعداد آیات الا حکام
فصل دوم: «جایگاه تفسیر آیات الا حکام»
* بخش اول: تعریف تفسیر آیات الا حکام
* بخش دوم: روش اجتهادی در تفسیر آیات الا حکام
* بخش سوم: مبانی تفسیر آیات الا حکام
فصل سوم: «کشف علل اختلاف تفسیر آیات الا حکام (وضو «مسح پا»، روزه مسافر، نماز مسافر، ازدواج موقت)»
* بخش اول: آیه وضو
* بخش دوم: روزه مسافر
* بخش سوم: نماز مسافر
* بخش چهارم: ازدواج موقت
نتایج و پیشنهادات.

نوشتن دیدگاه