چکیده:

 آنچه در این تحقیق مدنظر قرار گرفت، بیان و چگونگی شکل‌گیری تحولات فكری جامعه اسلامی از رحلت حضرت رسول (ص) تا پایان حكومت علی (ع) در عرصه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی و اقتصادی است. در اندیشه دینی، اعتقاد بر این است كه با ظهور اسلام و هجرت حضرت رسول اكرم (ص) از مكه به مدینه، زمینه‌های تشكیل حكومت اسلامی مهیا گردید. این امر منجر به بیان افكار و فرهنگ نوین شد كه جامعه اسلامی عربستان را صاحب حكومت، تمدن و ایدئولوژی الهی گردانید. حضرت رسول (ص)، در جریان تغییر، تبدیل و گذار از جامعه جاهلی به جامعه اسلامی، درصدد پیاده كردن این اندیشه دینی بود. اما علی‌رغم تمام تلاش‌هایی كه جهت اتحاد و اعتلای جامعه اسلامی بر پایه اصول و ارزش‌های اسلامی توسط حضرت صورت پذیرفت، شاهد بودم كه بعد از حیات حضرت و به وجود آمدن عوامل و وقایع مهمی كه شروع آن با بحران سقیفه آغاز شد، به‌تدریج بی‌پیرایگی حكومت دینی پیامبر را با نوعی بازتولید ارزش‌های جاهلی، آمیزش غیر متجانس با فرهنگ‌های دینی و نظام طبقاتی اقتصادی و بعدها اجتماعی (در دوره خلیفه سوم) روبرو كرد كه حفظ حكومت و امنیت به اهداف اساسی چون عدالت اجتماعی و روح آزادگی دینی رجحان یافت. این وضعیت، طبیعت جامعه را به‌گونه‌ای دستخوش تغییر و تحول كرد كه به تطور و تحول ارزش‌ها و آموزه‌های دینی در عصر پیامبر منجر گردید و علی‌رغم تلاش‌هایی كه امام علی (ع) برای احیای سنت پیامبر و اقامه عدالت نمود، وسعت تغییر و تحول به‌گونه‌ای بود كه جامعه اسلامی را به‌جز اندك زمانی، در اختیار حاكمانی قرار داد كه با استفاده از دین به دنبال مطامع و منافع شخصی و ارضاء هواهای نفسانی بودند. بر همین اساس، این نوشتار بر آن است تا به‌اختصار ضمن برشمردن فاكتورهای اصلی و تأثیرگذار بر تغییر و تحول‌های موجود در دوره هر یك از خلفا، چگونگی بازگشت به ارزش‌های جاهلی را بیان كرده تا از این طریق بتوان تبیین روشن و صحیحی از نوع تحولات فكری جامعه اسلامی در زمان مورد نظر، ارائه نمود. و در نهایت به اثبات فرضیه اصلی یا فرضیه جانشین دست پیدا كرد.

کلیدواژه‌ها:تحولات اجتماعی، تحولات سیاسی، تحولات فكری، تحولات.

 فصول پایان‌نامه:
این تحقیق در سه بخش نگارش شده است:
بخش اول: «چارچوب نظری، پیشینه و تحلیل تاریخی»
* فصل اول: چارچوب نظری
* فصل دوم: پیشینه و تحلیل تاریخی
بخش دوم: «چشم‌اندازی بر تحولات فکری جامعه اسلامی»
* فصل اول: تحولات سیاسی
* فصل دوم: تحولات اجتماعی
* فصل سوم: تحولات فرهنگی
* فصل چهارم: تحولات اقتصادی
بخش سوم: «تحولات فکری در زمان خلفا»
* فصل اول: تحولات فکری در زمان خلیفه اول
* فصل دوم: تحولات فکری در زمان خلیفه دوم
* فصل سوم: تحولات فکری در زمان خلیفه سوم
* فصل چهارم: تحولات فکری در زمان حکومت امام علی (ع)
خاتمه: نتیجه‌گیری.