چکیده:
مرجعیت علمی اهلبیت (ع) میتواند یکی از مهمترین محورهای اتحاد تمامی فرق مسلمانان باشد، زیرا همه آنها در این جهت، مشترکات زیادی دارند. در این پژوهش، مرجعیت علمی اهلبیت (ع) از دیدگاه شیخ مفید و قاضی عبدالجبار معتزلی و فخر رازی و ابن تیمیه مورد بررسی قرار گرفته است. آنچه هدف اصلی این پژوهش است؛ رسیدن به نقاط مشترکی درباره مرجعیت علمی اهلبیت (ع) در عصر خویش میباشد. برای دستیابی به این قصد لازم است ابتدا مشخص شود که اهلبیت رسول خدا (ص) از دیدگاه آنان چه کسانی هستند و چه جایگاهی در امت اسلامی دارند. در این راستا دیدگاه این متکلمان درباره منشأ علم اهلبیت (ع) و گستره علمی آنان بیان گردیده است و سپس احادیث نبوی و آیاتی که تثبیتکننده مرجعیت علمی اهلبیت (ع) و اعلمیت آنان بوده و توسط آنان نقل گردیده است، استقصا شده است و در مرحله آخر نمونههای عینی ذکر شده در آثار آنان که بر مرجعیت علمی اهلبیت (ع) در عصر خویش و نزد خود آنان دلالت دارد و همچنین دیدگاه آنان درباره اعلمیت و افضلیت اهلبیت (ع) بیان گردید و در نتیجه هرچند این متکلمان در گستره مرجعیت علمی اهلبیت (ع) با یکدیگر اختلاف دارند، بهگونهای که شیخ مفید چون تمامی صفات و مناصبی را که برای رسول خدا (ص) ثابت میداند به غیر از تلقی و ابلاغ وحی همه را برای اهلبیت آن حضرت ثابت میداند، در نتیجه گستره مرجعیت علمی اهلبیت (ع) را همانند گستره مرجعیت علمی رسول خدا (ص) دانسته و آنان را یگانه مرجع علمی عصر خودشان میداند و قاضی عبدالجبار معتزلی نیز با توجه به دیدگاه خود درباره اعلمیت و افضلیت امیرالمؤمنین (ع) بر جمیع اصحاب رسول خدا (ص) از جمله سه خلیفه اول مرجعیت علمی آنان را بسیار وسیعتر از آنها میداند و فخر رازی نیز دیدگاهی مشابه قاضی عبدالجبار دارد، اما ابن تیمیه مرجعیت علمی آنان را همانند مرجعیت علمی علمای همعصر خودشان در بعضی از موارد محدودتر میداند، اما همگی آنان در اصل ثبوت مرجعیت علمی اهلبیت (ع) در عصر خویش و نزد خودشان اتفاقنظر دارند.
کلیدواژهها:مرجعیت علمی، اعلمیت، اهلبیت، امامت، شیخ مفید، قاضی عبدالجبار معتزلی، فخر رازی، ابن تیمیه.
فصول پایاننامه:
این تحقیق در شش فصل ارائه شده است:
فصل اول: «کلیات»
* مقدمه
* بیان مسئله
* پرسش تحقیق
* فرضیه تحقیق
* اهداف تحقیق
* پیشینه تحقیق
* ضرورت تحقیق
* روش تحقیق
فصل دوم: «مرجعیت علمی اهلبیت (ع) نزد شیخ مفید»
* بخش اول: مراد از اهلبیت (ع) نزد شیخ مفید
* بخش دوم: امامت از دیدگاه شیخ مفید
* بخش سوم: دیدگاه شیخ مفید پیرامون علم اهلبیت (ع)
منشأ علم اهلبیت (ع)
گستره علم اهلبیت (ع)
اعلمیت و مرجعیت علمی اهلبیت (ع) در عصر خویش
فصل سوم: «مرجعیت علمی اهلبیت (ع) نزد قاضی عبدالجبار معتزلی»
* بخش اول: مراد از اهلبیت (ع) نزد قاضی عبدالجبار
* بخش دوم: امامت از دیدگاه قاضی عبدالجبار معتزلی
تعریف امام
صفات امام
تعیین و اثبات امام
* بخش سوم: دیدگاه قاضی عبدالجبار معتزلی درباره علم اهلبیت (ع)
منشأ علم اهلبیت (ع)
گستره علم اهلبیت (ع)
اعلمیت و مرجعیت علمی اهلبیت (ع) در عصر خویش
فصل چهارم: «مرجعیت علمی اهلبیت (ع) نزد فخر رازی»
* بخش اول: مراد از اهلبیت (ع) نزد فخر رازی
* بخش دوم: امامت از دیدگاه فخر رازی
تعریف امام
صفات امام
تعیین و اثبات امام
* بخش سوم: دیدگاه فخر رازی درباره علم اهلبیت (ع)
احادیث نبوی پیرامون علم و فضیلت اهلبیت (ع) و بیان مرجعیت علمی آنان
سخنان اهلبیت (ع) پیرامون علم و مرجعیت علمی خودشان
منشأ علم اهلبیت (ع)
گستره علم اهلبیت (ع)
اعلمیت و مرجعیت علمی اهلبیت (ع) در عصر خویش
فصل پنجم: «مرجعیت علمی اهلبیت (ع) نزد ابن تیمیه»
* بخش اول: مراد از اهلبیت (ع) نزد ابن تیمیه
* بخش دوم: امامت از دیدگاه ابن تیمیه
تعریف امام
صفات امام
تعیین و اثبات امام
* بخش سوم: دیدگاه ابن تیمیه درباره علم اهلبیت (ع)
منشأ علم اهلبیت (ع)
گستره علم اهلبیت (ع)
اعلمیت و مرجعیت علمی اهلبیت (ع) در عصر خویش
فصل ششم: «نتیجهگیری و مقایسه دیدگاهها».