چکیده:
یکی از مباحث مهم فقه اللغه که در طول تاریخ اندیشمندان و پژوهشگران را به خود مشغول کرده است فروق اللغه میباشد. علما در ذیل این مفهوم درصدد یافتن معانی دقیق و ظریف میان کلماتی هستند که تا حدودی از نظر معنایی به هم نزدیکاند و این تقارب باعث شده بسیاری از سخنوران آنها را مترادف همدیگر تلقی کنند و از تفاوتهای ظریف میان آنها غافل شوند؛ اما قرآن کریم که معجزه جاوید الهی میباشد، به این موضوع توجه کرده و مخاطبان خود را به فهم تفاوت موجود بین واژهها تشویق نموده است و از آنها خواسته است که با دقت و حساسیت واژگان و عبارات را استفاده کنند. از رهگذر دریافت این تفاوتهای ظریف و دقیق، به شیوه نوین تفسیری میرسیم که امروزه مورد توجه و تأیید مفسران و محققان گشته است و آن تفسیر موضوعی میباشد. در این شیوه تفسیری محققان واژگان، موضوعات قرآنی، سورهها و نهایتاً کل قرآن مورد بررسی قرار میدهند. سه مفهوم فکر، ذکر و شکر نقش اساسی و مهمی در انتقال مفاهیم مورد نظر قرآن کریم دارند. بهویژه اینکه مفهوم فکر، بیست و هفت واژه از واژگان قرآن را به خود اختصاص داده که نشان از اهمیت تدبر و تفکر دارد؛ اما این تفکر درجات و شرایط و ابعاد گوناگون دارد. به همین منوال ذکر و شکر نیز بازتاب گستردهای در قرآن کریم دارند. در این پژوهش سعی شده پس از تعریف فروق اللغه، ترادف و تفسیر موضوعی در حد توان به تحلیل و بررسی مفاهیم فکر و ذکر و شکر از منظر لغتشناسی پرداخته شود و سپس جوانبی از بازتاب این مفاهیم در قرآن کریم در قالب تفسیر موضوعی گنجانده شده است. از نتایج این پژوهش اینکه اعتقاد به ترادف در قرآن کریم با اعجاز این کلام جاویدان در تضاد است؛ و یکی از راههای کشف معنای دقیق واژگان، بررسی آنها در قالب عبارت و بهصورت تفسیر موضوعی میباشد. الفاظ مورد بحث در گذر زمان از معنای محسوس به سمت معنای مجرد و عقلی تغییر دلالت دادهاند. فکر و ذکر و شکر سه مفهومی هستند که با یک تسلسل منطقی در قرآن به کار رفتهاند و در جایجای قرآن از اهمیت و بازتاب هر یک از این موارد در زندگی بشر سخن به میان آمده است.
کلیدواژهها: فقه اللغه، قرآن کریم، فکر، ذکر، شکر.
فصول پایاننامه:
این تحقیق دارای سه فصل میباشد:
فصل اول: «کلیات و تعاریف»
* فروق اللغه
* ترادف و تعبیر قرآنی
* تفسیر موضوعی
فصل دوم: «تحقیق و بررسی مفاهیم فکر و ذکر و شکر»
* تحلیل و بررسی لغوی مفاهیم فکر و ذکر و شکر
* تفسیر موضوعی مفاهیم فکر و ذکر و شکر
فصل سوم: «نتایج».