چکیده:
وصیت، یکی از سنتهای پسندیدهای است که قبل از اسلام در میان اعراب رواج داشت؛ پس از ظهور اسلام نیز با توجه به تأکیدهای قرآن در خصوص وصیت و نصیحت، این سنت ادامه یافت. مفهوم وصیت در عصر اسلامی تحول ویژهای یافت و با توجه به نظام جدیدی که بر جامعه حاکم شده بود، موضوعاتی که در وصیتهای دورهی پیش مورد اهمیت بود، تغییر کرد و به جای آن مفاهیم جدیدی در وصایا شکل گرفت. به طوری که نمیتوان وصیت این دوره را با دورهی قبل کاملاً مشابه دانست. پس از ظهور اسلام، اعراب، به شدت، تحت تأثیر وحی و اسلوب بیانی آن قرار گرفتند. در وصیتهای دورهی اسلامی بهویژه دوری پیامبر (ص) و خلفای راشدین، کاربرد آیات قرآن، نمود خاصی دارد. رفته رفته موضوعات دینی و اخلاقی که در وصیتهای پیامبر (ص) و خلفای راشدین، از مهمترین موضوعات مطروحه بود، در دورهی اموی، جای خود را به مسائل سیاسی داده و میتوان گفت، وصیت در دورهی اموی از جنبهی دینی و تربیتی خود دور و به مسائل دنیوی و سیاسی نزدیک شد. در این دوره، وصیتنامهی خلفا، به منزلهی عهدنامهی حکومتی است که در آن خلیفه، جانشین پس از خود را معین نموده و مردم را ملزم میدارد که از وصیت وی پیروی نمایند.
کلیدواژهها: وصیتنامهها، عهدنامه، ولایتعهدی، نگارش وصیت.
فصول پایاننامه:
این پژوهش در پنج فصل ارائه شده است:
فصل اول: «کلیات تحقیق»
* تعریف موضوع تحقیق
* پرسشهای تحقیق
* فرضیهها
* بررسی منابع
* پیشینه موضوع
* محدودهی پژوهش
* روش تحقیق
فصل دوم: «مفهوم وصیت و تاریخچهی آن»
* واژهشناسی و تعریف مفاهیم
* وصیت در ایران قبل از اسلام
* وصیت در دورهی جاهلی
فصل سوم: «وصیت در دورهی نخست اسلامی»
* دورهی پیامبر (ص)
* خلفای راشدین
فصل چهارم: «دورهی خلفای اموی»
* معاویه (41 ـ 60 ه ـ 661 ـ 680 م) و انتخاب یزید به ولیعهد و آغاز خلافت موروثی
* عبدالملک بن مروان (65»86 هـ 685 ـ 705 م ) و وصیت او به فرزندان
* سلیمان بن عبدالملک (96 ـ 99 ه ـ 715 ـ 717 م) و وصیت او
* عمر بن عبدالعزیز (99 ـ 101 ه ـ 717 ـ 720 م) خلیفهی اموی، با اقدامات متفاوت
فصل پنجم: «ادبیات وصیتنامهها»
* اسلوب نگارش وصایا در دورهی پیامبر (ص)، خلفای راشدین و خلفای اموی
* مخاطبان وصیت و نحوهی ثبت و ضبط وصایا
نتیجه.