چکیده:
در طول تاریخ اجتهاد، نزاع‌های فراوانی در چگونگی و حد دخالت عقل در دین و کشف احکام وجود داشته است که بعد از غیبت امام دوازدهم آغاز شد؛ و باعث به وجود آمدن موضع‌گیری عقلی و نقلی در میان مسلمانان گردید و دو مکتب اصولی و اخباری شکل گرفت. نیاز روزافزون به استفاده از عقل به‌عنوان یک منبع استنباط حکم شرعی احساس می‌شد که در زمان آل‌بویه آشکار گردید. گروه اول که از آن‌ها به‌عنوان گرایش اخباری یا فقه حدیثی می‌باشند، صرفاً به نقل و جمع‌آوری روایات (اخبار) و باب بندی آن‌ها می‌پرداخت و با هرگونه تأویل و تفسیر در احادیث مخالف بود و غیرازاین طریق را ناروا و نامشروع می‌دانست و گروه دوم، از علمای شیعی به گرایشی در فقه روی آوردند که جوهره اصلی آن «عقل در خدمت تعالیم دین» تشکیل می‌داد. این گرایش به‌عنوان اصولی یا فقه گفته شد و اولین بار عبدالجلیل قزوینی عنوان اصولی را به خردگرایان و اخباری را به سنت‌گرایان اطلاق کرد. از اواخر دوره صفوی با ظهور محمدامین استرآبادی و تألیف کتاب فواید المدنیه در رد اصولیون، نزاع اخباری و اصولی رونقی تازه یافت و یک سلسله بحث‌های کلامی ـ فقهی میان فقیهان شیعه برانگیخت. اخباریان با تکاپوهای فکری خود به گسترش رویکرد روایی ـ نقلی خود و انکار مرجعیت فقیهان در تفسیر روایت‌ها می‌پرداختند؛ اما به‌تدریج در اواخر حکومت زندیه با ظهور آقا محمد وحید بهبهانی و مهاجرت وی به کربلا و مباحثات وی با اخباریون بخصوص رهبر آن‌ها شیخ یوسف بحرانی نقشی اساسی در تثبیت گرایش اصولی داشت، علمای صدر قاجاریه چون شیخ جعفر نجفی مشهور به کاشف الغطاء نیز در تثبیت این گرایش تلاش کرده‌اند. البته حمایت دولت قاجار نیز در تثبیت این گرایش تأثیر داشته است.
کلیدواژه‌ها:اصولی، اخباری، اجتهاد، تقلید، وحید بهبهانی، کاشف الغطاء.
فصول پایان‌نامه:
این پایان‌نامه شامل پنج بخش می‌باشد:
بخش اول: «پيشينه‌ي تاريخي و مباني فكري نزاع اخباري و اصولي»
* فصل اول: شکل‌گیری نزاع اخباري و اصولی قبل از قرن يازدهم قمري
بخش دوم: «اوج اخباري گري و ضعيف شدن علم اصول (اوايل قرن یازده‌تا اواخر قرن دوازدهم قمري)»
* فصل اول: علت‌های پيدايش اخباري گري در قرن يازدهم
* فصل دوم: استرآبادي احیاگر مكتب اخباري
بخش سوم: «تداوم نزاع اخباري و اصولي»
* فصل اول: روند گسترش حركت اخباريگري در دوره صفويه بعد از «محمدامين استرآبادي»
* فصل دوم: وضعيت و فضاي سياسي ايران بعد از سقوط صفويه
بخش چهارم: «زندگي و تلاش‌های وحيد بهبهاني در مبارزه با اخباريگري»
* فصل اول: اوضاع زمانه آقا وحيد بهبهاني
بخش پنجم: «فضاي سياسي و علت‌های نفوذ علما در دوره قاجاريه و تثبيت مكتب اصولي»
* فصل اول: فضاي سياسي ايران هم‌زمان با روي کار آمدن قاجارها
* فصل دوم: علماي اصولي و اخباري (در قرن 13) دوره قاجاريه
* فصل سوم: دلايل پيروزي اصولي بر اخباري (اختلاف در منابع)
* فصل چهارم: اختلاف در روش اصولي و اخباري
نتیجه‌گیری.
