چکیده:
توقیع یا توقیعات که به‌طور خاص به بیانات و نامه‌های صادرشده از جانب حضرت ولی‌عصر (ع) اطلاق می‌شوند، از جمله انوار حیات‌بخش آن حضرت است که می‌توان چون اشعه‌ای از تابش آن خورشید در پس ابر از آن‌ها بهره گرفت؛ چراکه این توقیعات شریف که مشتمل بر علوم و معارف الهی و مفاهیم عالیه هستند از جمله مواریث بسیار پراهمیت شیعه محسوب می‌شوند که امروز نیز می‌توانند راهگشا باشند و از جمله راه‌های ارتباط و بهره‌وری ما از آن حضرت بوده که می‌توان از طریق آن‌ها به بخشی از ارشادها و هدایت‌های حضرتش دست یافت. از این‌رو پژوهش حاضر درصدد برآمده تا بهره‌ای هرچند اندک از این تابش پرفروغ داشته باشد. لذا در راستای تحقق این امر و با هدف بهره‌مندی از رهنمودهای آن امام، موضوع توقیعات آن حضرت (ع) و مباحث اعتقادی در آن‌ها را مورد نگرش و بررسی قرار داده است. بر این مبنا این پژوهش پس از طرح کلیات در فصل اوّل، به طرح مباحث پژوهش در دو فصل کلی پرداخته و در آن‌ها ذیل هر فصل طرح مسائلی در باب موضوع آن فصل را مدنظر قرار داده است. لذا پژوهش حاضر مشتمل بر سه فصل است: فصل اول با عنوان کلیات پژوهش که در آن به طرح و بیان مسائلی چون اهمیت، ضرورت، هدف، پیشینه و منابع پژوهش پرداخته شده است. فصل دوم این پژوهش تحت عنوان درآمدی بر توقیعات امام عصر (ع) به طرح مباحثی اساسی و کلیدی در باب توقیعات اختصاص یافته است. این فصل در ده بخش تنظیم شده که در آن‌ها به بررسی توقیع در لغت و اصطلاح، زمینه پیدایش و شکل‌گیری توقیعات و به‌تبع آن مبحث شبکه ارتباطی وکالت پرداخته شده و سپس چگونگی پیوند امام با شیعیانشان در عصر غیبت صغری و غیبت کبری، بحث‌های پیشینه توقیعات، ملاک‌های صحت و صدور، موضوعات و مضامین و انواع توقیعات، مورد طرح و بررسی قرار گرفته‌اند، پس از آن به بحث توقیعات در غیبت کبری؟ و سرانجام به بحث تألیف و گردآوری توقیعات پرداخته شده است. فصل سوّم این پژوهش تحت عنوان مباحث اعتقادی در توقیعات امام عصر (ع) به بررسی اصول اعتقادی دین مبین اسلام به‌عنوان مبنا و شالوده اساسی تفکّر اسلامی، در پرتو توقیعات شریف آن حضرت، اختصاص داده شده است. این فصل نیز در پنج بخش کلی تنظیم گشته است. در این بخش‌ها به بررسی مباحث اعتقادی توحید و سپس نبوّت و سپس معاد در پرتو توقیعات، به‌عنوان اصول دین پرداخته شده است، اصولی که هرگونه خلل و نقصان در هریک از آن‌ها موجب نقصان در اصل دین خواهد شد؛ و بعد از آن‌ها به طرح و بررسی مبحث امامت که در تفکّر شیعه استمرار و تداوم راه نبوّت است و در دنباله به بحث مهدویت به‌عنوان تداوم راه امامت، در پرتو توقیعات آن حضرت (ع) پرداخته شده است؛ و ذیل هر یک از این مباحث کلی موضوعات و عناوین فرعی مربوط به آن‌ها مورد طرح قرار گرفته‌اند. آنچه در انتها از این پژوهش و بررسی در اصل توقیعات و مباحث اعتقادی آن‌ها حاصل شد اینکه امر امامت آن حضرت در طی دوران غیبت صغری در صدور این توقیعات شریف تجلّی یافت و ایشان رسالت امامت و هدایت خویش را از این طریق که نشانه عمق اتّصال آن حضرت با شیعیانشان بود به انجام می‌رساندند. پس با یقین و باور داشت این مطلب که آن امام دیروز، همان امام و ولی امروز زمان ما و امام حیّ و حاضر و ناظر بر ما هستند و باورداشت این مطلب که همه آنچه درباره امام و امامت آن حضرت در عصر حضور و در عصر غیبت صغری موضوعیت دارد امروزه نیز در عصر غیبت کبری موضوعیت دارد و این اعصار خللی در انجام رسالت امامت و هدایت ایشان وارد نمی‌کند، پی می‌بریم که از ارشاد و هدایت و گستره وسیع فعالیت آن امام عزیز امروز نیز بهره‌مند می‌شویم؛ و سخن آخر اینکه پس از بررسی و دقّت نظر در توقیعات شریف آن حضرت (ع) این نکته حاصل شد که دریای بی‌کران و موّاجی از علوم و معارف الهی در توقیعات آن امام همام وجود دارد که از سینه آن خزانه‌دار علوم الهی جوشیده است و جا دارد که پژوهشگران پرتلاش و ظریف‌نگری بیش از آنچه در این پژوهش بدان پرداخته شده است در این راه بذل همت بنمایند.
فصول پایان‌نامه:
این تحقیق دارای سه فصل می‌باشد:
فصل اول: «کلیات پژوهش»
فصل دوم: «درآمدی بر توقیعات امام عصر (ع)»
* بخش اول: توقیع چیست؟
* بخش دوم: زمینه شکل‌گیری و پیدایش توقیعات
* بخش سوم: شبکه ارتباطی وکالت
* بخش چهارم: چگونگی پیوند امام عصر (ع) با شیعیان در دوران غیبت (صغری و کبری)
* بخش پنجم: پیشینه توقیعات
* بخش ششم: ملاک صحت و اعتبار توقیعات امام عصر (ع)
* بخش هفتم: موضوعات و مضامین توقیعات امام عصر (ع)
* بخش هشتم: انواع توقیع
* بخش نهم: توقیعات در عصر غیبت کبری
* بخش دهم: تالیف و گرداوری توقیعات امام عصر (ع)
فصل سوم: «مباحث اعتقادی در پرتو توقیعات امام عصر (ع)»
* بخش اول: توحید
* بخش دوم: نبوت
* بخش سوم: معاد
* بخش چهارم: امامت
* بخش پنجم: مهدویت
نتیجه‌گیری.
