چکیده
شیخ احمد احسایی(د. 1241 ق/1825م) در دوره قاجار با استفاده از منابع معرفتی چهار جنبش فکری: صوفیه، فلسفه، اخباری و اصولی درصدد برآمد نحله جدیدی تأسیس کند و بین اصول عقاید مکتب شیعه وحدت و همدلی ایجاد کند؛ اما این نحله که به شیخیه موسوم گردید بر دامنه اختلافات درونی شیعه افزود و حتی خود احسایی از سوی برخی از علمای شیعه تکفیر شد. پس از مرگ سید کاظم رشتی، یکی از شاگردان او، حاج محمد کریم خان،پسر حکمران کرمان، ابراهیم خان ظهیرالدوله (حک:1218ـ 1240ق/1803ـ 1824م) با توضیح و تبیین یکی از اصول اعتقادی مکتب شیخیه یعنی رکن رابع موفق شد شاخه شیخیه کرمان را پدید آورد. این فرقۀ نوظهور به زودی پیروانی در کرمان و برخی توابع آن به دست آورد که تا پایان عمر قاجاریه در تحولات محلی مؤثر واقع شدند.ابراهیم خان ظهیرالدوله به سبب علاقه شدیدی که به افکار و اندیشههای شیخ احمد احسایی داشت از مریدان وی گردید، سپس فرزندان و دیگر اعضای خاندان وی به این طریقه تمایل یافتند.ابراهیم خان ظهیرالدوله نخستین حاکمی بود که پس از قتل و غارتهای آغا محمدخان منشأ خدمات عمرانی و رفاهی در کرمان و دیگر شهرهای این ایالت گردید. این خاندان با تصاحب اراضی کشاورزی و حفر کانالهای آبرسانی و قنات تحول عمدهای را در عرصه مالکیت اراضی کشاورزی و تولید داشتند. مضافاَ آنکه برخی از افراد این خاندانِ شیخی مسلک به حکمرانی این ایالت منصوب شدند. تجار شیخی نیز با تأسیس برخی از مراکز تجاری و قیصریه نیز به نوبه خود سهم قابل توجهی در رونق بازار و حیات اقتصادیِ این ایالت داشتند. برخی از طبیبان ماهر و چیره دستِ کرمانی از خاندان شیخی مسلک ابراهیمی بودند. نیز برخی دیگر از افراد این خاندان برای اولین در کرمان مرکز بهداشتی و درمانی تأسیس نمودند که خود از شاخصههای مهم رشد عمومی سلامت افراد جامعه به شمار می رود.از دیگر خدمات رفاهی که به وسیلة این خاندان در این شهر انجام گرفت میتوان به اولین عکاسخانه و احداث خطوط تلگراف و راههای ارتباطی اشاره نمود.
کلیدواژهها: کرمان؛ شیخیه؛ شیخ احمد احسایی؛ حاج محمد کریم خان؛ تحولات اقتصادی؛ تحولات اجتماعی ابراهیم خان ظهیرالدوله؛ بیمارستان نوریه؛ عکاسخانه؛ تلگراف خانه
دانلود مقاله شیخیه کریمخانی و تحولات اقتصادی و اجتماعی کرمان در دوره قاجار