مجموعه‌ی پایان‌نامه‌هاي سایت دانشنامه اهل‌بیت (ع) به معرفی پایان‌نامه‌های مرتبط با مداخل دانشنامه اهل‌بیت (ع) می‌پردازد. این بخش از سایت به‌مانند قسمت مقالات، به سه کلان موضوع «تاریخی»، «کلامی_ سیاسی _ اجتماعی» و «فقهی _ اخلاقی» تقسیم شده است. یکی از زیرمجموعه‌های قسمت تاریخیِ پایان‌نامه‌ها، بخش «اهل‌بیت (ع)» بوده، که به چهارده معصوم (ع) و اهل‌بیت (ع) (به شکل عام) تقسیم شده است. در این مقال بر آنیم تا بخش پایان‌نامه‌های عنوان «پیامبر اعظم (ص)» از این مجموعه را معرفی کنیم.
به‌طور‌کلی معرفی هر پایان‌نامه در سایت دانشنامه اهل‌بیت (ع) علاوه بر ذکر نویسنده و اساتید راهنما و مشاور و سال و مکان دفاع، گاه شامل توضیحاتی مختصر از محتویات آن بوده و گاهی همراه با ذکر چکیده و کلیدواژه و در پاره‌ای از موارد با درج فصول کلی پایان‌نامه است که از بانک‌های اطلاعاتی مجازی و در برخی اوقات با مراجعه حضوری به کتاب‌خانه‌ی دانشگاه‌ها میسر گشته است. چنان‌که با جستجو در بانک‌های مقالات، آن تعداد از نگاشته‌هایی که در ارتباط با موضوع پایان‌نامه از نویسنده یافت شده، به این متن اضافه گشته‌اند.
بنابراین در بخش پیامبر اعظم (ص) تعداد 34 پایان‌نامه قرار گرفته، که به 5 زیرمجموعه تقسیم شده است که عبارتند از: «پیامبر (ص) از نگاه دیگران»، «پیامبر (ص)، قرآن و حدیث»، «زمانه پیامبر (ص)»، «سیره رسول خدا (ص)» و «متفرقه». از مجموع پایان‌نامه‌های پیامبر (ص) 10 پایان‌نامه همراه با چکیده، کلیدواژه و سرفصل بوده، و 24 پایان‌نامه تنها شامل چکیده و کلیدواژه است. شایان ذکر است که در اینجا به تعدادی از پایان‌نامه‌های این بخش که برخی از آن‌ها با مقالات ارزشمندی از سوی نویسنده پایان‌نامه همراه بوده است، اشاره می‌شود:
1. عنوان پایان‌نامه: «رسول خدا (ص) و مدیریت حل تنش‌های مدینه»
نویسنده: «حسین قاضی خانی»
اساتید راهنما و مشاور: «سید حسین فلاح‌زاده» و «سید محمد حسین هاشمیان»
سال و مکان دفاع: 1390، دانشگاه باقرالعلوم (ع)
چکیده
بی‌شك وجود اختلاف در جوامع بشری واقعیتی غیرقابل‌انکار است. این اختلاف‌ها می‌توانند بستر مناسبی را برای پدید آمدن تنش، در جامعه فراهم آورند. اگر تعارض و تنش در جامعه مدیریت نشود چه‌بسا پیامدهای آن بحران را در پی دارد و گاه این امر می‌تواند بنیان‌های جامعه را متزلزل نماید. بازخوانی تاریخ و حوادث جامعه نبوی، الگویی عملی در اختیار ما می‌نهد كه با بازشناسی اقدامات رسول‌الله (ص) در مواجهه با تنش‌های جامعه نبوی، مسیری مناسب فرا روی مدیران جامعه قرار دهیم. بدین منظور با بهره جستن از روش تاریخی به استقراء فعالیت‌های رسول‌الله (ص) در این وادی پرداخته‌ایم و در ضمن این استقراء، به بسترهای بروز اختلاف و تنش در جامعه نیز توجه شده است. پس از جمعآوری اقدامات حضرت (ص) و تحلیل آن‌ها علاوه بر آشنا شدن با تكنیك‌های استفاده شده توسط ایشان، به این نتیجه می‌رسیم كه فعالیت‌های ایشان بر پیشگیری متمركز بوده است و سعی بر این بوده است كه در حد امكان از بروز تنش جلوگیری به عمل آید. البته در مواقع پدید آمدن تنش و درگیری، حضرت (ص) با قاطعیت به مقابله با آن پرداخته‌اند.
کلیدواژه‌ها
رسول خدا (ص)، تنش، تعارض، مدیریت، مدینه.
فصول پایان‌نامه
این پژوهش در چهار فصل نگارش شده است:
فصل اول: «ادبیات تحقیق (مفاهیم و مباحث نظری)»
* مدیریت
* تنش
* تضاد
* تعارض
* دیدگاه‌های نگرش به تعارض و تضاد
* انواع تضاد و تعارض
* سطوح تعارض و تضاد
* فرآیند شکل‌گیری تعارض و تضاد
* مدیریت تنش
* تکنیک‌های مدیریت تعارض
* عوامل بروز تنش در جامعه (با تكیه بر جامعه مدینه)
فصل دوم: «تنش‌ها در جامعه مدینه»
الف) عوامل ساختاری
ب) عوامل انسانی
ج) چالش قدرت در جزیرة‌العرب.
فصل سوم: «اقدامات پیشگیرانه پیامبر (ص)»
* اخذ پیمان جهت تبعیت و پشتیبانی
* وحدت افزایی
* ساخت مسجدالنبی (ص)(ضرورت وجود مركزی برای ساماندهی امور)
* وضع قانون
* تعیین مرجع حل اختلاف
* تغییر نگرش‌ها
* برنامه‌ریزی برای كنترل عوامل اختلاف انگیز
* بودن در كنار مردم
* قرار دادن جانشین
* پاسخگو بودن حكومت نسبت به اقدامات كارگزاران و افراد خود
* حفظ اسرار از غیرخودی‌ها
* تقویت روحیه امیدواری و مقابله با یأس
* رصد جریان های واگرا
* بهانه ندادن به دشمن
* مشورت و مذاكره
* قاطعیت به هنگام عمل
* تعیین تكلیف مسائل حل نشده از گذشته
* اقدامات در آستانه بروز تنش
فصل چهارم: «رسول خدا (ص) در مواجهه با تنش‌های روی‌داده»
* بخشش و مدارا
* شورآفرینی
* نمادسازی اسلامی
* تغییر فضا
* استفاده از افراد شایسته جهت رفع تخاصم
* مسكوت نهادن
* آشتی دادن
* حل مسأله
* برخورد.
مقالات مرتبط
1. بررسی تاریخی زمینه‌های بروز تعارض در مدینه النبی، سید حسین فلاح زاده، حسین قاضی خانی، تاریخ اسلام، بهار 1391، سال سیزدهم، شماره 49، (30 صفحه، از 25 تا 54)، (علمی _ پژوهشی).
2. رسول خدا و مدیریت نزاع‌های مدینه، حسین قاضی خانی، سید محمدحسین هاشمیان، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، تابستان 1391، سال سوم، شماره 7، (20 صفحه، از 27 تا 46)، (علمی _ پژوهشی).
3. مسئله پیشگیری مدیریت تعارض در مدینه عصر رسول خدا (ص) با تکیه بر تکنیک‌هایی از پیامبر (ص) در پیشگیری از بروز تنش، حسین قاضی خانی، سخن تاریخ، پاییز و زمستان 1392 سال ششم شماره 18، (25 صفحه، از 94 تا 118)، (علمی _ ترویجی).
*****
2. عنوان پایان‌نامه: «اختیارات پیامبر(ص) در تشریع احکام الهی از نگاه فریقین»
نویسنده: «محمد جواد ابوالقاسمی»
اساتید راهنما و مشاور: «محمدکاظم قاضی زاده» و «محمدتقی سبحانی»
سال و مکان دفاع: 1390، دانشگاه علوم حدیث
چکیده
يكي از مسائل و موضوعاتي كه اجمالاً مورد تأييد و توافق فرق مسلمان می‌باشد، اين است كه پيامبر اكرم (ص) در تشريع احكام الهي به‌ویژه در عرصه‌هاي اجتماعي نقش داشته است، ولي چگونگي ايفاي نقش، مباني، كيفيت و گستره‌ی آن مورد بحث مي‌باشد. رساله حاضر در پي آن است كه به اين مهم بپردازد و مشروعيت اختيارات پيامبر اكرم (ص) در تشريع احكام را تبيين و مورد بررسي قرار دهد. در اين بررسي با سه ديدگاه مواجه می‌باشیم. اول: مخالفان تشريع توسط پيامبر اكرم (ص) دوم: موافقان مشروط و محدود به قلمروهاي اجتماعي و سیاسی؛ و سوم: نگاهي كه محدوديتي براي تشريع توسط ايشان قائل نيستند. با عنايت به ديدگاه‌هاي فوق؛ چهار نظریه شكل گرفته است كه عبارت است از: الف) وحي‌انگاري سنّت نبوي (ص) اين ديدگاه در بين علماي شيعه و سنّي طرفداران زيادي دارد و پيامبر (ص) را فقط ناقل وحي مي‌داند و نقشي براي پيامبر اكرم (ص) در تشريع قائل نيست؛ ب) اجتهاد النبي (ص) فيما لا نص فيه؛ پرچم‌دار اين نظريه علماي اهل سنّت هستند و براي پيامبر (ص) حق اجتهاد قائل هستند و بر اين باور مي‌باشند كه ايشان در موارد خلأ نص، اجتهاد كرده‌اند؛ ج) تفويض امر الدينالي النبي (ص) طرفدار اصلي اين ديدگاه، علماي شيعه مي‌باشند و می‌گویند: امر دين به پيامبر اكرم (ص) واگذار شده تا به هر نحوي مصلحت مي‌باشد عمل نمايند؛ د) ولايت تشريعي و اذن الهي. اين دیدگاه؛ واگذاري كامل را نمي‌پذيرد و قائل به سرپرستي مشروط پيامبر (ص) بر شريعت مي‌باشد. پس از تبيين و نقد و بررسي نظريه‌ها و آراي فريقين، نظريه چهارم پس از اصلاح و تكميل به‌عنوان نظريه مختار انتخاب گرديده است. بر اساس اين نظريه، پیامبر اکرم (ص) در چارچوب اصول و معيارهاي قرآني و وحياني مي‌تواند احكام الهي را تشريع نمايد و گستره اختيارات، به گستردگي مأموريت و رسالت ايشان مي‌باشد.
کلیدواژه‌ها
تشریع، پیامبر (ص) فریقین، اهل سنت.
فصول پایان‌نامه
این پایان‌نامه در پنج فصل تبیین شده است:
فصل اول: «کلیات و مفاهیم کلیدی»
* گفتار اول: کلیات
* گفتار دوم: مفاهیم اختصاصی تحقیق
فصل دوم: «نقش و جایگاه پیامبر (ص) در تشریع احکام الهی»
* گفتار اول: سنّت پیامبر (ص) و جایگاه آن در تشریع احکام الهی
* گفتار دوم: چیستی و چگونگی تشریع احکام توسط پیامبر اکرم (ص)
فصل سوم: «مبانی و نظریه‌های مرتبط با اختیارات پیامبر (ص) در تشریع حکام الهی»
* گفتار اول: وحی‌انگاري سنّت و تشریع نبوي
* گفتار دوم: نظریۀ اجتهاد النبی (ص) فیما لا نص فیه
* گفتار سوم: تفویض امر الدین الی النبی (ص)
فصل چهارم: «ولایت بر تشریع و یا ولایت تشریعی پیامبر اکرم (ص)»
* گفتار اول: معناشناسی ولایت تشریعی و یا ولایت بر شریعت
* گفتار دوم: آیات قرآن که براي ولایت تشریعیۀ پیامبر اکرم (ص) استدلال شده است
* گفتار سوم: دیدگاه علماي فریقین پیرامون ولایت تشریعی پیامبر اکرم
* گفتار چهارم: نقد و بررسی آرا و مبانی تردیدکنندگان در ولایت تشریعی پیامبر اکرم (ص).
فصل پنجم: «جمع‌بندی و تجزیه و تحلیل یافته‌ها»
* گفتار اول: مروري بر مبانی و نظریه‌ها
* گفتار دوم: تبیین نظریۀ اذن و ولایت الهی و تشریعی پیامبر اکرم (ص)
* گفتار سوم: نتیجه‌گیري و بیان نظر پژوهش پیرامون اختیارات پیامبر اکرم (ص) در تشریع احکام الهی.
مقالات مرتبط
*****
3. عنوان پایان‌نامه: «بررسی بنيانگذاری قرائت و كتابت قرآن كريم توسط پيامبر اكرم (ص)»
نویسنده: «محسن رجبی»
اساتید راهنما و مشاور: «محمدعلی لسانی فشاركی»
سال و مکان دفاع: 1381، دانشگاه امام صادق (ع)
چکیده
قرائت و کتابت قرآن کریم یکی از موضوعات بنیادین در عرصه علوم قرآنی و مجموعه علوم و معارف قرآنی است و «علم قرائت» و نیز «علم رسم المصحف» یا «علم مرسوم الخط» جایگاه و نقش مهمی در ارتباط با حفظ اصالت و جاودانگی قرآن به عهده دارند؛ اما از آنجا که اولاً: انبوه روایات اسلامی آکنده از اسرائیلیات و فرآورده‌های برخوردهای مذهبی و قوم گرایانه است و ثانیاً با توجه به عدم تدوین درست و اصولی برخی از علوم قرآنی مانند «علم اسباب نزول»، «علم مکی و مدنی»، «علم ناسخ و منسوخ»، «علم جمع و ترتیب قرآن» که به دور از قرآن به‌عنوان مأخذ اصلی علوم قرآنی و به دور از آموزه‌های سیره و سنت نبوی و تعالیم کبار صحابه و ائمه طاهرین تدوین شده‌اند؛ و ثانیاً به دلیل فقدان یک نظام روش‌شناختی دقیق در تحلیل و بررسی سنت و سیره نبی اکرم (ص) و متعارف نبودن مطالعه تطبیقی قرآن و سیره به‌رغم وفور کتب و رسائل در زمینه سیره نبوی و گسترش نسبی مرزهای دانش و تحقیق در علم قرائات و علم رسم‌الخط نحوه بنیان‌گذاری پیامبر اکرم (ص) در دو حوزه قرائت و کتابت قرآن همچنان ناگشوده و حتی ناشناخته مانده است در حالی که توجه به این اصل مهم که آموزش و ترویج قرآن در سیره و سنت نبوی همواره به‌عنوان آموزش و ترویج یک زبان مطرح بوده می‌تواند گره‌های کوری که از دیرباز در ارتباط با بنیان‌گذاری قرائت و کتابت قرآن مطرح بوده است را بگشاید پس‌زمینه‌های صدور روایات احرف سبعه نشان می‌دهد که در صدد تبیین ماهیت قرآن و تیسیر آموزش و آسان‌گیری در امر قرائت در جهت ترویج و شناخت زبان قرآن است چنانچه قرآن و قرائات دو حقیقت جدای از هم می‌باشند و منشأ اختلاف در قرائت اختلاف در نزول یا تعدد آن و اختلاف در اقراء یا قرائت پیامبر اکرم (ص) یا ناشی از ابتدایی بودن خط نمی‌باشد و همچنین متن واحد و کامل قرآن به شکل فعلی و متواتر آن در عهد رسالت پیامبر اکرم (ص) و تحت تعلیم و نظارت دقیق آن حضرت جمع و تدوین و تألیف شده است؛ و رسم‌الخط آن توفیقی است و مشیت الهی بر آن قرار گرفته که همانند رسم القرائه متن متواتر قرآن جاودانه بماند و بدین ترتیب پیامبر اکرم (ص) ضمن بنیان‌گذاری قرائت و کتابت قرآن و روش‌ها و شیوه‌های درست و اصولی آموزش و ترویج آن را نیز بیان و تبیین نموده‌اند که مطالعات قرآنی و بین‌رشته‌ای در دیگر حوزه‌های علوم و فنون می‌تواند به تکمیل و تدقیق پژوهش‌های مربوط به آموزش و ترویج قرآن بیانجامد.
کلیدواژه‌ها
قرائت، کتابت، رسم المصحف، (رسم‌الخط قرآن)، جمع و تدوین.
فصول پایان‌نامه
این پایان‌نامه در سه بخش نوشته شده است:
بخش اول «نزول قرآن»:
* فصل اول: نزول دفعی و یکپارچه قرآن: بنیان‌گذاری قرائت قرآن توسط خداوند
* فصل دوم: تنزیل و ابلاغ تدریجی قرآن در جهت بنیان‌گذاری تدریجی قرائت قرآن توسط پیامبر اکرم (ص)
بخش دوم «بنیان‌گذاری قرائت قرآن توسط پیامبر (ص)»:
* فصل اول: ابلاغ قرآن
* فصل دوم: آموزش قرآن
* فصل سوم: ترویج قرآن
* فصل چهارم: «تثبیت قرائت قرآن»
* فصل پنجم با عنوان قرآن واحد و قرائت واحد:
مبحث اول: زبان و لهجه پیامبر اکرم (ص) در قرائت قرآن
مبحث دوم: بررسی جایگاه و زمینه‌های صدور روایات احرف سبعه (نزول قرآن بر هفت حرف)
بخش سوم «بنیان‌گذاری کتابت قرآن توسط پیامبر (ص)»:
* فصل اول: رواج خط و ابزار کتابت در عصر نزول و آشنایی اعراب با فن کتاب سازی
* فصل دوم: اهتمام پیامبر (ص) در جهت کتابت قرآن همزمان و موازی با قرائت قرآن.
مقالات مرتبط
*****
4. عنوان پایان‌نامه: «کارشکنی‌های یهود در عصر پیامبر (ص)»
نویسنده: «علی جدید بناب»
اساتید راهنما و مشاور: «سید رضا مؤدّب»
سال و مکان دفاع: 1379، موسسه امام خمینی (ره)
چکیده
در این تحقیق، کوشیده شده است، کارشکنی‌های یهود در عصر پیامبر (ص) بر اساس مستندان تفسیری، قرآنی و گزارش‌های موثّق تاریخی بررسی شود؛ بنابراین در ارائه مطالب، از تفاسیر شیعه و سنّی استفاده شده است. پرسش اصلی این است که ابعاد کارشکنی‌های یهود در عصر پیامبر (ص) چیست و به‌تبع آن، چرا یهود در قرآن، سرزنش شده است؟ علّت کارشکنی‌های یهود و پیروی نکردن از پیامبر (ص) چیست؟ رفتار پیامبر (ص) با یهود چگونه بود؟ بر این اساس، قلمروها، علل، پیامدهای کارشکنی یهود و روش مواجهه پیامبر (ص) با یهود بررسی و قلمروها به شاخه سیاسی نظامی، فرهنگی، اعتقادی و اقتصادی تقسیم و مورد تحقیق قرار گرفته; سپس علّت‌ها و پیامدهای ناشی از آن تحلیل و بررسی شده است. با تأمّل در تفسیر آیات و تتبّع در منابع تاریخی، روشن می‌شود که یهود، دارای برخی رذایل نفسانی بودند که منحصربه‌فرد است; به‌ویژه علاقه شدید آن‌ها به مسائل مادّی و تعصّب خاص نژادی که سبب تمییز از سایر انسان‌ها می‌شود. آنان برای رسیدن به مادیات و برتری نژادی، حاضرند بسیاری از ارزش‌های دینی خود را زیر پا بگذارند. اعتقاد به معاد در آن‌ها بسیار کمرنگ است یا اصلاً وجود ندارد از طرف دیگر، روحیه عناد و لجبازی در آن‌ها ریشه دوانده است; از این روی چون با وجود پیامبر (ص) منافع دنیایی خود را در معرض خطر می‌دیدند، با وی به مخالفت برخاستند. به نظر می‌رسد با بررسی‌های به عمل آمده، از آنجا که رسول خدا (ص)، پیامبر رحمت بوده است، به شیوه‌های مسالمت‌آمیز، آنان را به اسلام دعوت کرد; ولی به دلیل عناد و لجاجت شدید، کلام حق در آن‌ها کارساز نشد; به این جهت، خداوند متعالی، تنفّر و انزجار خویش را از قوم یهود برای پیامبرش اظهار داشت و فرمان جنگ را صادر کرد. رفتار شدید پیامبر (ص) با یهود، امری معقول است; زیرا چنین رفتاری بر اساس پیمان‌نامه‌ای بود که بین دو طرف منعقد شده بود و در صورت تعرّض و توطئه، پیامبر (ص) می‌توانست مردان آن‌ها را اعدام و زنان و بچه‌های آنان را به اسارت بگیرد یا به مناطق دیگر تبعید کند.
مقالات مرتبط
دین گریزان عصر نبوی، مرتضی شیرودی، رواق اندیشه، مهر 1384، شماره 46، (13 صفحه، از 126 تا 138)
«از این پایان‌نامه کتابی با عنوان «تحلیلی بر عملکرد یهود در عصر نبوی» به رشته تحریر درآمده است».
*****
5. عنوان پایان‌نامه: «صلح و صلح‌نامه در عصر پیامبر اكرم (ص)»
نویسنده: «حامد منتظری مقدم»
اساتید راهنما و مشاور: «محمدهادی یوسفی غروی»
سال و مکان دفاع: 1379، مؤسسه امام خمینی (ره)
چکیده
«صلح»، یكى از دل‌نشین‌ترین واژه‌ها براى همه انسان‌ها به شمار می‌آید. در این حال، برخى از خاورشناسان برآنند كه اسلام را «آیین شمشیر» معرفی كنند، البتّه عدم رویكرد به آشتی‌های رسول اكرم (ص) نیز بستر مناسبى را براى این اتّهام فراهم ساخته است. در این رساله، یكایك صلح‌های پیامبر (ص) شناسایى و بررسى می‌شود و در هر مورد، زمینه برگزارى، چگونگى انجام آن، تدوین صلح‌نامه و پیامدهاى صلح، پژوهش می‌شود. این پژوهش به شكل «تحقیق نظرى» و با تكیه بر روش تاریخى (بر اساس روند حوادث) ارائه می‌شود.
مقالات مرتبط
1. صلح و آشتی در عصر پیامبر اکرم (ص)، حامد منتظری مقدم، معرفت، فروردین 1380، شماره 40، (7 صفحه، از 16 تا 22).
2. صلح و جنگ در سیرۀ پیامبر اعظم (ص)، حامد منتظری مقدم، معرفت، فروردین 1393، شماره 196، (11 صفحه، از 13 تا 23)، (علمی - ترویجی/ISC).
*****
6. عنوان پایان‌نامه: «روابط خارجي مسلمانان در دوران پيامبر اكرم (ص)»
نویسنده: «محمدقاسم احمدی»
اساتید راهنما و مشاور: «محمدهادی یوسفی غروی»
سال و مکان دفاع: 1379، مؤسسه امام خمینی (ره)
چکیده
در رساله حاضر که تحت عنوان «روابط خارجی مسلمانان در دوران پیامبر اکرم (ص)» نگاشته شده است، به بررسی سیره پیامبر (ص) در روابط خارجی و چگونگی برخورد حضرت با بیگانگان پرداخته‌ایم. در فصل‌های مقدماتی، تحت عنوان زیربنای نظری موضوع بحث، آیاتی از قرآن کریم را که به‌منزله چارچوب و زیربنای موضوع بحث است، بررسی کرده‌ایم تا بدین‌وسیله، مطابقت سیره پیامبر اکرم با قرآن را در زمینه روابط خارجی یادآوری کرده باشیم. در فصل بعدی، به جغرافیای سیاسی و اوضاع عمومی جهان در دوران پیامبر اکرم (ص) پرداخته‌ایم. قصد ما از این بحث، تبیین زمینه‌های ظهور اسلام و اوضاع سیاسی اجتماعی آن زمان بوده است تا بهتر بتوانیم چگونگی عملکرد و سیره پیامبر (ص) را در روابط خارجی، بررسی و تحلیل کنیم. در ادامه، به چگونگی ظهور اسلام و شکل‌گیری دولت اسلامی و روابط خارجی پرداخته‌ایم. در این جهت مذاکره‌های پیامبر اکرم (ص) با گروه‌ها و قبایل و سران آن‌ها و انعقاد پیمان‌ها و ارسال نامه و سفیر به دربار پادشاهان و سران قبایل گوناگون جهان آن روز را بررسی کرده‌ایم و همچنین جنگ‌ها و صلح‌های مسلمانان با کافران و مشرکان در داخل و خارج از شبه‌جزیره عربستان، ارسال سریه‌های جنگی و گروه‌های تبلیغی و هیأت‌های نمایندگی از سوی پیامبر (ص) به‌سوی گروه‌ها، قبایل و دولت‌ها و متقابلاً آمدن هیأت‌های نمایندگی (وفود) از جانب گروه‌ها و قبایل و فتوحات دوران پیامبر اکرم (ص) بررسی شده است.
«از این پایان‌نامه کتابی با عنوان «روابط خارجي در حکومت نبوي» به رشته تحریر درآمده است».
