چکیده:
تحقیق حاضر سعی در پرداختن به این پرسش را دارد که بر اساس رسالهی حقوق امام سجاد (ع) آیا میتوان تبیینی واقعی از مفاهیم اصلی اخلاق ارائه داد که در نتیجه آن اصلیترین فضایل اخلاقیِ انسان رصد شود؟ با بهرهمندی از عصاره وحیانی کلام امام سجاد (ع) برای این منظور ناگزیریم به تحلیل جامعی از بنیادیترین مفهوم در این حوزه (عنوان نخست موضوع) یعنی کلمه حق دست یابیم. با تبیین و تحلیل مفهوم حق بهعنوان بنیادیترین مفهوم روشن خواهد شد که یکتایی منشأ اخلاق و حقوق ثمره وجودی چه چیزی است؟ آنگاه عبارات رساله حقوق در رسیدن به منظومه فضایل انسانی و حل معضلات فکری ناشی از مکاتب دیگر راهگشا خواهد بود. پرداختن به واکاوی نقش باورهای بنیادین در حقوق و اخلاق و وظایف طرفینی به بحث منشأ حق بر میگردد، زیرا تمام مفاهیم اصلی اخلاق که در هفت واژه وظیفه حسن، قبح، باید، نباید، درست، نادرست، احصا شدهاند، کاملاً به معنایی که از واژه حق ارائه میشود، مربوط هستند. واژه حق و شناختِ منشأ حق است که مفاد باید و نباید را بهطور خاص، معنادار میکند. معنای حسن و قبح را، معنای درست و نادرست را روشن میکند. هر داوری و تبیینی که از وظیفه اخلاقی انسان ارائه شود دریک نظام و منظومه فکری پدید میآید که تا این منظومه نسبت به واژه حق، پیوند برقرار نکند، تشکیل نمیشود؛ زیرا موضعگیری نسبت به این واژه بهترین محک برای شناخت یک مکتب و منظومه فکری است. از این حیث پرداختن به رسالهی حقوق و بهخصوص مقدمهی آن نتایج جالبتوجهی دارد.