چکیده:

 علویان طبرستان نخستین حكومت شیعی را در شمال ایران تأسیس كردنـد. دولتـی عقیـدتی كـه از یك نهضت یا قیام روستایی و دینی آغاز شد و به حاكمیت سادات علوی در خطـه طبرسـتان و دیلـم منجر گردید و قریب 66 سال دوام آورد. تا روزگار حسن بن زید مردمان طبرسـتان و دیلمـان كـافر بودند تا اینكه علویان در بین ایشان آمدند و تعدادی از آن‌ها را به دین اسلام دعوت نمودند و بسیاری از آن‌ها نیز به مذهب شیعه گرویده و شیعه را نیز به‌عنوان مذهب خـود انتخـاب نمودنـد. فعالیت‌های فكری و فرهنگی شیعه، مناسب‌ترین وسیله‌ای بود كه باعث شد مردم این مناطق از آیـین زرتـشت، تسنن و سایر فرق دست بكشند و به مذهب ائمه اثنی عشری روی آوردند. می‌توان گفت كه نهضت علویان طبرستان در خصومت و ضدیت با طاهریان و خلافت عباسـی شكل گرفت و در منازعه میان آن دو، طاهریان طی جنگ‌های متعددی از علویان به‌شدت شكـست خوردند و توان نظامی خود را از دست دادن. د طاهریان و صفاریان، كه از جانب خلافت عباسی حمایت می‌شدند، در سركوبی علویان موفق نبودند. این عدم موفقیت به این مسئله مربوط می‌شد،كـه مـردم طبرستان متّ و حد حامی اصلی علویان طبرستان بودند. چراکه از یک‌سو، عمـال طـاهری نـسبت بـه مردم ظلم و ستم فراوان نمودند و بخصوص به لحاظ مالیاتی، فشار شدیدی بر آن‌ها وارد می‌کردند. مسئله دیگر تشیع و تسنن بود. مذهب مورد تأیید خلافت عباسی مذهب تسنن بود بنا و بـه گفتـه مورخان، طاهریان طرفدار اهل سنت بودند و شیعیان را مورد اذیت و آزار قرار می‌دادند. صـفاریان و بخصوص یعقوب، هرچند تعصب مذهبی خاصی نداشتند، ولی کم‌وبیش طرفدار اهل سنت بودند و از شیعه حمایت نمی‌کردند، درحالی‌که مردم ایران، به‌ویژه نواحی شرق و شمال، حامی شـیعیان و اهل بیت پیامبر (ع) بودند. براثر ظلم و ستمی كه به جهت فقر و گرسنگی، مالیات‌های سنگین و كارهای نظـامی بـه مـردم مازندران و طبرستان آمد آن‌ها به داعیان علوی كه خودشان نیز از ظلم و سـتم بنی‌عباس فـرار كـرده بودند، پناه بردند. می‌توان گفت كه زهد، علم، ورع، تقـوی، پرهیزگـاری و ... كـه سـادات و علویـان داشتند، از عوامل گرایش مردم به سادات بود. البته می‌توان در كنار این عوامل، فرار از ظلم طاهریـان و دستیابی به امنیت را نیز یاد كرد. هم‌چنین آن‌ها خود را در میان مردم محبوب می‌دیدند، مردم نیز به دلیل این‌که آن‌ها فرزندان رسول‌الله (ص) بودند، به آن‌ها احترام می‌گذاشتند.

کلیدواژه‌ها:تشیع، صفاریان، طاهریان، طبرستان، عباسیان، علویان، مازندران، نهضت.

فصول پایان‌نامه:

این تحقیق در پنج فصل نگارش شده است:
فصل اول: «ادبیات تحقیق»
* مقدمه
* بیان مسئله
* پیشینه‌ی تحقیق
* فرضیه‌های تحقیق
* هدف تحقیق
* روش تحقیق
* شناخت محدودیت‌های تحقیق
* معرفی منابع
فصل دوم: «جغرافیای طبرستان»
* جغرافیای طبرستان
* وجه تسمیه طبرستان
فصل سوم: «اسلام در طبرستان»
* آیین مردم طبرستان
* لشکرکشی اعراب مسلمان به ایران
* علل رویگردانی مردم از زرتشت و اسلام اموی و عباسی و قبول تشیع
فصل چهارم: «تاریخ سیاسی طبرستان»
* آغاز نهضت علویان
* رهبران علویان طبرستان
* جنگ‌های حسن بن زید (داعی كبیر)
* استیلای داعی كبیر بر ولایت ری و قزوین و ابهر و زنجان
* محمد بن زید
* ناصر كبیر (اطروش)
* حسن بن قاسم
* یحیی بن عبدالله
* نقش كوهستان و شرایط جغرافیایی در استقلال طبرستان
* روابط علویان با دیگر دولت‌ها
* روابط طاهریان با علویان طبرستان
* روابط صفاریان و علویان طبرستان
* عدم موفقیت صفاریان و طاهریان در سركوبی علویان
* روابط سامانیان و علویان طبرستان
* اضمحلال دولت علویان
فصل پنجم: «جغرافیای انسانی طبرستان»
* زیدیه
* زیدیان در شمال ایران
* كشته شدن زید
* جایگاه تشیع امامیه و زیدیه در طبرستان
* جایگاه اسماعیلیه در طبرستان
* علل گرایش مردم طبرستان به تشیع
* نهضت‌های شیعی
* نقش عالمان شیعه در گرایش مردم طبرستان به تشیع
* سلجوقیان و تشیع
* خوارزمشاهیان و گرایش به علویان
* اقتصاد مردم طبرستان
* علل گرایش مردم طبرستان به علویان و سادات و شکل‌گیری نهضت
* مهاجران طالبی به طبرستان و شهرهای آنان
فصل ششم: «نتیجه‌گیری و پیشنهادها»
* فرضیه‌های ارائه‌شده
* پیشنهادها.

نوشتن دیدگاه