چکیده:
توبه و استغفار از مهم‌ترین آموزه‌های تربیتی و اخلاقی نهج‌البلاغه است که آثار بی‌شمار و پیامدهای مثبت فراوانی دارد به‌گونه‌ای که می‌تواند سبب اصلاح و الهی شدن رفتارهای فردی و جمعی افراد گردد. توبه امری ارادی و اختیاری، به معنای بازگشت و ترک گناه بوده و عقلاً و شرعاً واجب است. استغفار به معنای مستور کردن و پوشاندن و طلب آمرزش از گناه است. در کلمه استغفار به دو اسم از اسماء شریفه الهی، غفاریت و توابیت اشاره شده است. توبه و استغفار گاهی در یک معنا و مفهوم به کار می‌رود اما تفاوت‌هایی با هم دارند که در این پایان‌نامه به آن پرداخته شده است. قرآن کریم به‌عنوان عالی‌ترین راهنمای بشر، توبه را رمزِ رستگاری دانسته و از استغفار به‌عنوان وسیله‌ای برای تغییر سرنوشت امت یاد می‌کند. حضرت علی (ع) نیز در نهج‌البلاغه همواره انسان را به توبه امر می‌کند و بر ضرورت آن تأکید کرده و امر بر توبه را مقدم بر سایر اعمال و عبادات دانسته است. توبه دارای آثاری می‌باشد که می‌توان آن را در ابعاد فردی _ دنیوی، فردی _ اخروی، اجتماعی _ دنیوی مورد بررسی قرار داد. رهایی از تکبر و نادانی، جبران خطا و دوری از حرمان، اعتلای مسئولیت‌پذیری و ... ازجمله آثار توبه و استغفار در بعد فردی _ دنیوی است. محو گناهان، جلوگیری از حسرت و پشیمانی در جهان آخرت و ... نیز از جمله آثار توبه و استغفار در بُعد فردی _ اخروی است. امان از نزول عذاب‌های گروهی و شخصی، تأثیر مثبت بر محیط زیست و ... از جمله این آثار در بُعد اجتماعی _ دنیوی و قرار گرفتن در صراط مستقیم الهی از جمله مهم‌ترین آثار توبه و استغفار است.
کلیدواژه‌ها: نهج‌البلاغه، توبه، استغفار، آثار توبه و استغفار، مرزبندی توبه و استغفار.
