چکیده:
زندگي اجتماعي براي بشر امري ضروري است و سعادت انسان در گرو نحوه همزيستي اجتماعي است و نمي توان نسبت به نوع همزيستي با ديگران بي تفاوت بود و هر طريقي را در همزيستي پيمود؛ لكن بهترين روشي كه سعادت اكثري بشر را تامين كند چه روشي است؟ و مهمترين شاخصه اي كه همزيستي سعادت مندانه را تضمين كند چيست؟
روشي كه قرآن بشر را به آن توصيه مي كند همزيستي اخلاقي است. قرآن انسان را به رعايت ارزش هاي اخلاقي در همزيستي فرامي خواند، تا به تربيت افراد جامعه و هم افزايي فضائل اخلاقي بيانجامد. در اين روش از همزيستي، مسالمت آميز بودن تعاملات اجتماعي، اصل نيست؛ بلكه اصل تعالي اخلاقي افراد جامعه است.
مهمترين عامل در تربيت و استقرار ارزش هاي اخلاقي محبت است، زيرا محبت ميان افراد جامعه اُلفتي طبيعي ايجاد مي كند و جامعه را مانند پيكر واحد قرار مي دهد. مقصود از محبت، محبتي است كه از رذائل اجتماعي مي كاهد و بر فضائل مي افزايد و آن محبت في الله و محبت لله، يا به تعبير ديگر محبت خيرخواهانه است، كه از محبت انسان نسبت به خير محض يعني خداي متعال برانگيخته مي شود. از آنرو كه محبت براي تربيت اخلاقي است، به تناسب شرايط و گروه هاي مختلف اجتماعي جلوه هاي متفاوتي مي يابد، گاهي به صورت ولايت نمود مي كند و گاهي به شكل برائت ظاهر مي گردد، چنان كه محبت طبيب سبب برائت او از آلودگي موجود در بدن بيمار مي شود.
در بيان قرآن مهرورزي پيامبر اسلام(ص) با مردم، محبت مومنان نسبت به هم، حتي مهرورزي مومنان نسبت به كافران و دشمنان به شكل هاي مختلف، به هم افزايي فضائل اخلاقي منجر مي شود. همچنين دشمني و برائت مومنان از كفاري كه در دشمني با مومنين لجاجت دارند، تجلي رحمت الهي است، كه سبب خروج آنها از ولايت شيطان و پذيرش ولايت خداي سبحان مي شود. شكوفايي محبت در همزيستي مرهون لطافت و نرمي در رفتار اجتماعي، احسان و خيررساني همگاني، صبر در برابر دشواري ها و توكل بر قدرت الهي است.
کليدواژگان: همزيستي مسالمت آميز، همزيستي اخلاقي، اخلاق اجتماعي، مودت، محبت، ولايت
