چکیده
دورۀ فاطمیان از دورههای مهم در شکوفایی تمدن اسلامی به شمار میرود. با توجه به تشیع فاطمیان و تأکید اساسی آنان بر مذهب، بسیاری از ناظران غیرمسلمان در بررسی عوامل شکوفایی علمی دورۀ فاطمیان به عوامل مذهبی این شکوفایی نیز پرداختهاند. در این نوشتار، دیدگاههای اندیشمندان غربی دربارۀ عوامل مذهبی و نیز سیاسی و اقتصادی شکوفایی علمی تمدن اسلامی دورۀ فاطمیان بررسی خواهد شد. مطالعۀ دادهها و تحلیلهای این اندیشمندان، روشن میسازد که غربیان ازیکسو، نقش خلفا و دولتمردان فاطمی و پشتیبانیهای آنان و رقابت با عباسیان و مدارای سیاسی مذهبی و از سوی دیگر، ماهیت مذهب اسماعیلی، تلاش برای گسترش مذهب، سازمان دعوت اسماعیلی و تأثیر اندیشههای فلسفی و عقلانی یونانی و نوافلاطونی و امتزاج آن با مذهب اسماعیلی را در شکوفایی علمی این دوران مؤثر دانستهاند. برخی از این عوامل در آثار مورخان مسلمان نیز بیان شده و پژوهشگران غربی نیز گاه نظریاتشان را از این آثار برگرفتهاند، اما برخی عوامل، مانند تأثیر اندیشههای فلسفی و عقلانی یونانی و نوافلاطونی، بیشتر در آثار آنان بازتاب یافته و تأکید شده است. در تعلیل این مطلب، میتوان گفت بهسبب آنکه این عوامل را در دگرگونی و تطور مذهب اسماعیلی موثر دانستهاند، ریشۀ شکوفایی علمی در تمدن اسلامی را به بیرون از جهان اسلام و در حقیقت، به تمدن غرب و یونان وابسته کردهاند.
کلیدواژهها: تمدن اسلامی؛ خاورشناسان؛ شکوفایی علمی؛ غربیان؛ فاطمیان؛ مذهب اسماعیلی.
دانلود مقاله بازکاوی عوامل شکوفایی علمی تمدن اسلامی دورۀ فاطمیان از دیدگاه غربیان