همان گونه که برداشت‌های گوناگون از گزارش‌های قیام عاشورا، زمینه‌ساز ارائه دیدگاه‌هایی متفاوت و گاه متعارض درباره چیستی و چرایی قیام سیدالشهدا(ع) بوده است، بازخوانی این گزارش‌ها می‌تواند زمینه‌ساز رسیدن به تحلیل‌هایی نو و ژرف‌ از بستر و بایسته‌های رویدادهای مربوط به قیام عاشورا و در نتیجه شناخت هرچه بهتر این قیام شود.
این مقاله با روش وصفی ـ تحلیلی، همراه با بازخوانی چند گزارش عاشورایی، مانند وصیت‌نامه سیدالشهدا(ع)  به محمد بن حنفیه، ملاقات آن حضرت(ع)  با فرزدق و بشر بن غالب و نوحه‌خوانی جنیان در منطقه خزیمیه که به‌وسیله مورخانی چون ابن­سعد، بلاذری، طبری، ابن­اعثم و شیخ مفید بیان شده است، می‌کوشد فضای زمانی و مکانی صدور این گزارش‌ها را بکاود. این بررسی نشان می‌دهد که به دلیل خلط و جابه‌جایی قسمتی از گزارش­ها در برخی منابع و برخی استنتاج‌های کم اعتبار، برداشت­هایی نادرست از اخبار عاشورایی شکل گرفته است.