چکیده:

 آغاز شکل‌گیری دانش تفسیر قرآن به زمان پیامبر اسلام (ص) باز می‌گردد که خود آن حضرت جمعی از صحابه را در این زمینه تربیت نمود؛ بعد از ایشان، صحابه‌ی بزرگ عهده‌دار تفسیر قرآن بوده‌اند که از میان آن‌ها امام علی (ع) به‌عنوان سرآمد مفسران قرآن، ابن مسعود، ابی بن کعب و ابن عباس از شهرت بیشتری برخوردار گردیدند؛ علمای اهل سنت درباره‌ی امیرالمؤمنین در حوزه تفسیر قرآن کریم، از تعبیراتی استفاده کرده‌اند که نشان می‌دهد آن حضرت را به‌عنوان آگاه‌ترین صحابه به جایگاه و شأن نزول آیات و دارای بیشترین روایات تفسیری در میان خلفا پذیرفته‌اند. شواهد و دلایل بسیاری در قرآن، كلام پیامبر (ع)، كلام امام علی و سخنان اهل‌بیت (ع) بر شخصیت بزرگ تفسیری امام علی (ع) وجود دارد. همچنین صحابه و تابعان نیز او را شخصیتی تفسیری و آگاه‌ترین فرد به قرآن نامیده‌اند. ابن مسعود، ابی بن كعب و ابن عباس خود از شاگردان مكتب تفسیری علوی به شمار می‌روند. در این راستا، بسیاری از مفسران فریقین در كتب تفسیری خود از سخنان امام علی (ع) استفاده كرده و در مواقع بسیاری نیز این كلمات را شاهدی بر گفته‌های خود قرار داده‌اند. پژوهش حاضر در یک بررسی گسترده از سوره‌ی حمد تا سوره شوری این موضوع را کاوش نموده و موارد بسیاری به دست آورده است که نشان می‌دهد این مفسران به‌صورت مشترك از سخنان آن حضرت استفاده نموده و به نتایج مشتركی نیز دست یافته‌اند و در واقع سخنان امام علی (ع) در رأی تفسیری آنان مؤثر بوده است. برخی از این یافته‌ها به شرح زیر است: جهر به بسم‌الله از ضروریات است؛ سوره‌ی حمد در نماز لازم است؛ شخص احتجاج كننده با حضرت ابراهیم، نمرود بن كنعان بوده است؛ بهترین امت، امت پیامبر است كه از امتیازات آن حضرت به شمار می‌رود؛ حكم حاكم شرع و قاضی، لازم الاتباع است؛ حج اكبر همان روز قربانی است؛ مراد از شاهد در قرآن، پیامبر بوده و مراد از بینه امام علی (ع) است.

کلیدواژه‌ها:امام علی (ع)، تفسیر، شیعه، اهل سنت، قرآن، روایات تفسیری.

فصول پایان‌نامه:

 این تحقیق در سه فصل نگارش شده است:
فصل اول: «تفسیر قرآن»
* بخش اول: انگیزه قرآن
* بخش دوم: اهمیت تفسیر قرآن در اسلام
فصل دوم: «مفسر نامی در میان صحابه»
* بخش اول: داناترین صحابه به معانی قرآن _ امیرالمؤمنین (ع)
* بخش دوم: شخصیت تفسیری امام علی (ع) در دیدگاه‌ها
فصل سوم: «روش‌های تفسیر قرآن»
* بخش اول: روش تفسیری حضرت علی (ع)
* بخش دوم: سوره مبارکه حمد
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری.

نوشتن دیدگاه