چکیده:

 نقش بسیار برجسته امام صادق (ع) و سخنان و سیره علمی ایشان در پیشرفت همه‌جانبه تمدن اسلامی سبب شد که اندیشه تألیف این پژوهش به ذهن نویسنده خطور کند. در این راستا به بررسی نقش آن حضرت در گسترش علومی مانند فقه، اصول فقه، کلام، تفسیر، طب و... پرداخته است. نویسنده این مبحث را در چهار فصل سامان داده و ابعاد مختلف پیشرفت و تمدن سازی در عصر امام صادق (ع) و پس از آن را شرح نموده است. وی در فصل اول، کلیاتی در زمینه مفهوم علم، طبقه‌بندی علوم و اهمیت و جایگاه خاص علم در قرآن و روایات ارائه کرده و حیات علمی امام صادق (ع) و محدوده علم گسترده آن امام را به تصویر کشیده است. آنگاه به مفهوم شناسی تمدن و ویژگی‌های تمدن اسلامی پرداخته و عوامل پیدایش تمدن اسلامی و نقش اهل‌بیت (ع) در این زمینه و همچنین در گسترش علوم فرهنگ و تمدن اسلامی را تبیین نموده است. نویسنده برای تبیین مناسب‌تر موضوع، وضعیت فرهنگی، دینی و اجتماعی عصر زندگانی امام صادق (ع) را در فصل دوم مورد بحث قرار داده و شرایط سیاسی حاکم بر آن امام، تعامل آن حضرت با نحله‌های مختلف دینی، ویژگی‌های حوزه درسی امام صادق (ع) و اوصاف و تعداد شاگردان ایشان را بیان کرده است. نگاهی به عصر امام صادق (ع) نشان دهنده شکوفایی انواع علوم در عصر آن حضرت است و این بحث در فصل سوم به‌طور مستوفی تبیین شده است. درواقع آغاز نهضت علمی توسط آن امام صورت گرفت و نویسنده گسترش علم اصول فقه، فقه، علم حدیث، علم کلام، علم جغرافیا، حکمت و فلسفه، علم تفسیر و ظهور مکاتب تفسیری و کلامی همزمان با شکل‌گیری نهضت علمی امام صادق (ع) را به تصویر کشیده است. همچنین به مقابله امام صادق (ع) با انواع انحرافات فکری و ورود انواع جعلیات و اسرائیلیات به منابع اسلامی، ظهور تفسیر به رأی و رونق گرفتن تجارت، اقتصاد و تلاش و کوشش در عرصه‌های مختلف عمرانی در عصر آن امام را نیز توصیف کرده است. این پژوهش با فصل چهارم بسته می‌شود که درآن به وصف تمدن اسلامی شکل گرفته در زمان حیات امام صادق (ع) پرداخته و گزارش تاریخی از گسترش علوم شیعی در آن دوران را ارائه نموده است.

کلیدواژه‌ها:علم، تمدن، امام صادق، شرایط سیاسی، علم فقه، علم کلام، علم اصول فقه، تفسیر، نهضت علمی.

نوشتن دیدگاه