چکیده:
تمامی غیر مسلمانانی که به دینی الهی و کتابی آسمانی ایمان و اعتقاد دارند، «اهل کتاب» نامیده می‌شوند. این اصطلاح در قرآن، حدیث و سیره متشرعه شامل چهار آیین: یهود، مسیحیت، زرتشت و صابئه می‌شود. حقوق و وظایف اهل کتاب در جامعه اسلامی با انعقاد قرارداد ذمه شکل می‌گیرد که در این صورت «اهل ذمه» نامیده می شوند و بخشی از شهروندان جامعه محسوب می شوند. در صورتی که جرمی علیه تمامیت جسمانی اهل کتاب به وقوع بپیوندد، حق دریافت دیه برای این بخش از شهروندان جامعه اسلامی پیش‌بینی شده است؛ دیه مالی است که به سبب جنایت بر نفس یا اعضای انسان واجب می‌گردد. فقیهان اسلامی در مورد دیه اهل کتاب در صورتی که جانی مسلمان باشد، دو دیدگاه ارائه کرده‌اند؛ بسیاری دیه اهل کتاب را کمتر از دیه مسلمان دانسته‌اند و گروهی دیه اهل کتاب را با دیه مسلمان برابر تعیین کرده‌اند با بررسی دیدگاه‌های فقیهان پنج مذهب امامی، حنفی، مالکی، شافعی و حنبلی به نظر می‌رسد که تعیین میزان دیه اهل کتاب وابسته به نظر حاکم اسلامی است.
فصول پایان‌نامه:
این تحقیق در سه فصل ارائه شده است:
فصل نخست: «کلیات و مفاهیم»
* مبحث نخست: واژه‌شناسی
گفتار نخست: واژه‌شناسی دیه
گفتار دوم: واژه‌شناسی اهل کتاب
* مبحث دوم: پیشینه دیه
گفتار نخست: نظام دیه در کهن‌ترین قانون‌نامه‌ها
گفتار دوم: نظام دیه در یونان و روم باستان
گفتار سوم: نظام دیه در نزد عرب جاهلی
فصل دوم: «حقوق و وظایف اهل کتاب در جامعه اسلامی»
* مبحث نخست: قرارداد ذمه
گفتار نخست: ماهیت قرارداد ذمه
گفتار دوم: اهداف قرارداد ذمه
* مبحث دوم: حقوق اهل کتاب در جامعه اسلامی
گفتار نخست: حقوق فرهنگی و مذهبی اهل کتاب
گفتار دوم: حقوق مدنی و سیاسی اهل کتاب
گفتار سوم: حقوق اقتصادي و اجتماعی اهل کتاب
* مبحث سوم: وظایف اهل کتاب در جامعه اسلامی
گفتار نخست: وظایف اصل اهل کتاب در جامعه اسلامی
گفتار دوم: وظایف توافقی اهل کتاب در جامعه اسلامی
فصل سوم: «بررسی آرا و ادله فقهی دیه اهل کتاب»
* مبحث نخست: دیدگاه‌ها و آرا فقیهان اسلامی
گفتار نخست: دیدگاه فقیهان امامی
گفتار دوم: دیدگاه فقیهان اهل سنت
* مبحث دوم: بررسی ادلۀ فقهی دیه اهل کتاب
گفتار نخست: مقتضاي قاعده اولیه
گفتار دوم: بررسی ادلۀ نقلی
گفتار سوم: ادلۀ غیر نقلی
سخن پایانی و نتیجه‌گیری.
