چکیده:
تعارض به معنای تقابل دو دلیل بر سبیل ممانعت و یکی از مباحث مطرح شده در اصول فقه است. تعارضی که میان ادله‌ی احکام ایجاد می‌شود تعارض حقیقی نیست، بلکه صرفاً تعارضی است که به نسبت ذهن مجتهد و جهل او به دلیل متأخر و متقدم ایجاد می-شود. برای رفع تعارض میان ادله‌ی احکام سه راه‌حل ترجیح، جمع (تخصیص) و رد هر دو دلیل و عمل به دلیلی غیر از دو دلیل متعارض که دارای حجیت کمتری است وجود دارد که ترتیب به‌کارگیری این راهکارها به نسبت این‌که تعارض میان دو دلیل از نوع جزئی باشد یا کلی متفاوت است. خبر واحد و قیاس دو مورد از ادله‌های احکام هستند که حجیت آن‌ها مورد تأیید علمای مذاهب اربعه می‌باشد و لذا بسیاری از احکام بر اساس همین دو دلیل صادر می‌گردد. امّا گاه پیش می‌آید که این دو دلیل دچار تعارض می‌شوند؛ در این صورت میان علمای اصول در خصوص چگونگی رفع تعارض میان آن‌ها اختلافات زیادی وجود دارد که این اختلاف نظرها بی‌ارتباط با اختلاف علما در مورد افاده‌ی علم و جواز عمل به خبر واحد و حجیت قیاس نمی‌باشد. امّا به‌طور کلی اگر تعارض میان خبر واحد و قیاس از نوع تعارض کلی باشد و این دو یکدیگر را کاملاً نفی کنند، برای رفع تعارضشان از روش ترجیح استفاده می‌شود و دلیلی که از لحاظ حجیت قوی‌تر است مقدم می‌گردد و چون خبر واحد از قیاس قوی‌تر است به خبر واحد عمل می‌شود. اگر تعارض میان آن دو از نوع تعارض جزئی باشد و این دو فقط از بعضی جهات در تعارض با هم باشند، به این معناست که یکی از آن‌ها خاص و دیگری عام می‌باشد، در این حالت بهترین راه‌حل برای رفع تعارض میان خبر واحد و قیاس تخصیص و لذا مقدم کردن خاص بر عام است، بنابراین اگر خبر واحد خاص باشد و قیاس عام، خبر واحد قیاس را تخصیص و بر آن مقدم می‌گردد و اگر قیاس خاص و خبر عام باشد، به اصل قیاس نگاه می‌شود، اگر اصل قیاس یک نص قطعی باشد به اتفاق علما، قیاس خبر واحد را تخصیص می‌دهد، امّا اگر مستند قیاس یک نص ظنی باشد، در این صورت قیاس ظنی است و در خصوص جواز تخصیص خبر واحد به وسیله‌ی قیاس، اختلاف نظر وجود دارد، امّا رأی راجح جواز مطلق تخصیص خبر واحد به وسیله‌ی قیاس ظنی است.
کلیدواژه‌ها:
تعارض، تضاد، تناقض، ترجیح، خبر واحد، قیاس.
فصول پایان‌نامه:
این تحقیق در سه فصل ارائه شده است:
فصل اول: «مفاهیم و تبیین کلیات»
* معناشناسی تعارض
* ارکان تعارض
* شروط تعارض
* انواع تعارض
* معناشناسی تناقض
* معناشناسی تضاد
* رابطه تعارض، تناقض و تضاد
* وجود تعارض در میان ادله‌ی احكام
* معناشناسی خبر
* انواع خبر
* معناشناسی سنت
* تقسیم سنت به اعتبار سند
* افاده‌ی علم توسط خبر واحد
* عمل به خبر واحد
* معناشناسی قیاس
* تعارض میان خبر واحد و قیاس
* محل‌های تعارض خبر واحد با قیاس
* حالت‌های تعارض میان خبر واحد و قیاس
* نمونه‌هایی از احادیث متعارض با قیاس
فصل دوم: «تبیین دیدگاه‌ها و ادله‌ی علمای اصول درباره‌ی تعارض خبر واحد با قیاس»
* تعارض جزئی میان خبر واحد و قیاس
* تعارض کلی میان خبر واحد و قیاس
فصل سوم: «نتیجه‌گیری».
