چکیده:
دعا، استمداد از نیروها و عوامل ماورای مادی در حل مشکلات و از طرف دیگر کسب موفقیت هر چه بیشتر در امور است. یکی از عواملی که در سرنوشت انسان تأثیر دارد دعا است در روایات آمده که دعا قضا و قدر غیر حتمی الهی را عوض می‌کند تلاش و کوشش خود انسان‌ها اعمال نیک او، در نتیجه می‌توان گفت بیش‌ترین و بهترین تأثیرات را در رقم خوردن سرنوشت انسان‌ها، تلاش‌ها و لیاقت‌های خود انسان‌ها دارد؛ و قضا و قدر الهی بر اساس رفتارها و تلاش‌ها و لیاقت‌های انسان ورق می‌خورد. خداوند جهان را با سنت‌ها و قوانین خود اداره می‌کند و دعا نیز یکی از مصادیق سنت‌های الهی است که باعث می‌شود بلایی رفع شود و یا نعمتی به دست آید. در هر صورت قضا و قدر الهی با دعا کردن در تضاد نیست. دعا، زیباترین رابطه‌ی انسان با خداست. از نظر اشاعره قضا و قدر الهی افعال انسان را همچون دیگر پدیده‌ها شامل می‌شود، اما متکلمان عدلیه قضا و قدر به معنی خلق و آفرینش را شامل افعال بشر نمی‌دانند لذا اشاعره به خلق افعال قائلند در حالی که عدلیه خلق افعال را قبول ندارند. اشاعره بنا به نظری که دارند «جبر» می‌گویند افعال بشر اختیاری نیست پس دعا هیچ تأثیری در سرنوشت و قضا و قدر غیر حتمی الهی ندارد در حالی معتزله نیز دعا را برای تغییر سرنوشت انسان مؤثر است و امامیه نیز نظرشان مثل معتزله هست؛ بنابراین با مقایسه‌ی این سه نظر باید به این نتیجه برسیم که علم ازلی الهی از قبل به تغییر سرنوشت انسان وجود داشته است؛ یعنی خداوند از ازل می‌دانست که انسان با دعا کردن باعث دفع بلا یا نعمتی به دست می‌آورد؛ و اختیار انسان در طول اراده‌ی خداوند است؛ و اینکه دعا با حکمت الهی منافات ندارد.
