چکیده:

 امید، حالتی نفسانی است که در آن، انسان با اموری که هم‌اکنون وجود ندارد، ولی انتظار وجود آن‌ها را دارد؛ نوعی دل‌بستگی و تعلّق خاطر پیدا می‌کند. امیدواری یک مقوله سه جزئی شناختی، عاطفی و حرکتی است. انسان امیدوار، انسان سرزنده، پویا، پرتحرک و شادابی است که در جهت دستیابی به امیدهای خود حرکت می‌کند. انسان با امید به این‌که تلاش او ثمربخش است، فعالیت می‏کند و اگر امید نبود انسان دست به هیچ اقدامی نمی‏زد. هدف این پژوهش بررسی و نتایج امید به خدا و آشنایی با شیوه صحیح امیدواری با استفاده از روایات نهج‏البلاغه است. علی (ع) به امید اهمیت زیادی می‌دهد. امید بازتاب گسترده‌ای در نهج‌البلاغه دارد. شبکه معنایی امید در نهج‌البلاغه شامل: امید، رجا، آرزو، خوش‌بینی، طمع، خوف، ناامیدی، یاس، قنوط، خمودی، افسردگی، بیماری، اعتماد به نفس و ... است. مبانی امید از نگاه نهج‌البلاغه انسان، خدا و هستی است. انسان از نگاه نهج‌البلاغه موجودی ضعیف و ناتوان؛ ولی دارای اندیشه است تا او را به تلاش وادارد و افکاری؛ تا در دیگر موجودات تصرّف نماید. خدا در نگاه نهج‌البلاغه اولی است که آغاز ندارد و آخری است که پایان ندارد، همیشه بوده و خواهد بود. در والایی از همه پیشی گرفته، عقل از ذات او ناآگاه و او از اسرار نهان آگاه، نعمت‌هایش پایان نمی‌پذیرد و رحمتش قطع نمی‌گردد و برای صفاتش حد و مرزی نیست. امید به رحمت و فضل و کرم او اساس امیدواری است. کسی که در تمام امورات زندگی امید به خدا و رحمت و فضل او داشته باشد موفّق و پیروز است. هستی از نگاه نهج‌البلاغه، نمونه قدرت خداست و شگفتی آثار رحمت او که با زبان گویا، به وجود پروردگار گواهی می‌دهد و ما را به شناخت او می‌خواند. شناخت کافی و درست از خدا، قوّت ایمان و اعتقاد دین از علل درونی؛ تعهد به اخلاق فردی و اجتماعی، تلاش و کوشش، انجام اعمال دینی، توبه، شفاعت، دعا، توکل و توسل از علل بیرونی امیدواری از دیدگاه نهج‌البلاغه است. عدم شناخت درست از خدا، نداشتن ایمان و اعتقادات دینی، آرزوهای واهی، گمراهی، کفر، نفوذ شیطان و گناه از موانع درونی؛ نداشتن برنامه و مقایسه خود با دیگران، افراط در امید و آرزو، کسالت، دنیاطلبی و ... از عوامل بیرونی دوری فرد از دستیابی به امیدواری هستند. نهج‌البلاغه مهم‌ترین اثر و کارکرد امید در زندگی بشر را، آسان شدن سختی‌ها و تقویت روحیه انسان می‌داند، به این معنی که انسان برای هر عملی می‌بایست انگیزه‌ای داشته باشد و هر چه کار سخت‌تر و دشوارتر باشد باید امید به بهره‌وری و بهره‌مندی نیز بیشتر باشد. امید باعث ترقّی درجات کمال شده و بر سرعت سیر در طریق وصول به مطلوب می‌افزاید. دیگر آثار امیدواری در نهج‌البلاغه، بازگشت و بازسازی، تحصیل حوائج، آسانی راه، نیرو و نشاط، حرکت و تلاش، رحمت الهی، عمران و آبادی، ظفر و کامیابی و تقویت سلامتی است. آن‌که تندرست است امیدوار و آن‌که امیدوار صاحب همه چیز. امید در سلامت روانی انسان نقش مهمی بر عهده دارد. امید، به زندگی انسان معنا می‌بخشد و هنگام هجوم مشکلات، رنج‌ها و مصائب از فروپاشی روانی انسان جلوگیری می‌کند و مانع استیلای یأس و دلسردی بر انسان می‌گردد. از آثار رجا در انسان، دوام مجاهده توسط اعمال و مواظبت بر اعمال در تمامی حالات، احساس لذّت از رو به خدا کردن و بهره‌مندی از مناجات او و خشوع در تملّق او، آرام‌بخشی روان و هدف‌داری زندگی است. واژه‌های کلیدی: خدا، امید، سلامتی، تقویت روحیه.

نوشتن دیدگاه