چکیده:

 هدف از تدوین این پایان‌نامه علاوه بر پژوهشی علمی در خصوص یکی از منابع درآمد دولت اسلامی (زکات)، پاسخ به شبهه گروهی است که می‌پرسند چرا اسلام خصوصاً مذهب پویای شیعه موارد وجوب زکات را می‌تواند منبع درآمدی عظیم برای حکومت باشد در همان اشیا نه‌گانه محدود کرده و حال آنکه با پیشرفت بشر در عرصه‌های گوناگون زندگی مثلاً در صنعت دیگر موضوع استفاده از اسب و شتر به‌عنوان وسیله سواری با ظهور هواپیما و کشتی و قطار و ماشین از بین رفته و یا در معاملات تجاری، بهره‌گیری از طلا و نقره با رواج اوراق بانکی و چک و سفته و اسکناس عملاً منتفی شده و یا با تجهیز مراکز عظیم بهداشتی، صنعتی نگهداری و پرورش حیوانات اهلی جایگزین شیوه سنتی چرای در مراتع گردیده و در نتیجه بحث شمول زکات بر آن‌ها نیز منتفی شده در حالی که با ازدیاد جمعیت و ضرورت توسعه و آبادانی جامعه، نیاز دولت به کسب درآمد بیشتر احساس می‌شود. لذا باید موارد وجوب زکات ضمن بازنگری جدی و ارائه پاسخی صریح و در عین حال کاربردی به‌ویژه با واقعه عظیم ایجاد حکومت اسلامی، حتی‌المقدور گسترش داده شود. در پیگری این هدف و به‌منظور تهیه پاسخی جامع و مستند به این نتیجه رسیده‌ایم که اگرچه قول به عفو پیامبر (ص) در غیر از نه چیز می‌تواند نظر حکومتی باشد و در عصر امامان (ع) هم افزایش موارد وجوب می‌تواند تابع نظر ولی‌فقیه باشد؛ اما دلیل قطعی برای اثبات این ادعا نداریم، به همین جهت خمس که یکی دیگر از منابع درآمد دولت اسلامی است - هرچند موارد مصرف آن منطبق بر زکات نمی‌باشد - به‌عنوان زکات مطرح می‌شود که در نتیجه تمامی ثروت‌ها و کلیه افراد را در برگرفته و منبع درآمدی قابل‌توجه می‌باشد. به‌ویژه که بعضی از فقیهان از جمله حضرت امام خمینی (ره) مصرف کلیه سهام خمس را منوط به نظر ولی‌فقیه دانسته و معتقدند با صلاحدید او باید هزینه گردد.

کلیدواژه‌ها: معنی زکات و نسبت بین معنی لغوی و شرعی، تاریخچه تشریع، شرایط و کیفیت وجوب، دیدگاه امامیه و اهل سنت در ادوار مختلف فقه، ادله انحصار زکات در (9) چیز، زکات اوراق مالی و مال‌التجاره، توسعه موارد وجوب، خمس به‌عنوان مکمل زکات.

 فصول پایان‌نامه:

 این تحقیق در سیزده فصل ارائه شده است:
فصل اول: «معنی زکات و اشتقاق آن»
فصل دوم: «بحث تاریخی (تاریخچه تشریع زکات)»
فصل سوم: «جایگاه زکات در احکام اسلام»
فصل چهارم: «وجوب زکات»
فصل پنجم: «موارد وجوب زکات»
فصل ششم: «دیدگاه امامیه در ادوار مختلف فقه»
فصل هفتم: «نظر فقهای غیر امامیه در خصوص موارد وجوب زکات»
فصل هشتم: «دلایل فریقین در خصوص موارد وجوب زکات»
فصل نهم: «زکات نقدین (طلا و نقره)»
فصل دهم: «زکات مال‌التجاره»
فصل یازدهم: «توسعه موارد وجوب زکات»
فصل دوازدهم: «خمس و زکات»
فصل سیزدهم: «جمع‌بندی نهایی»

نوشتن دیدگاه