چکیده:
آیا استعاذه آثار روان‌شناختی نیز دارد؟ بخش مهمی از این نوشته به بررسی اثرات استعاذه بر جان و روان انسان اختصاص دارد و یافتن و گردآوری این آثار و نیز تحلیل چگونگی اثرگذاری استعاذه در پرتو متون دینی اعم از قرآن و حدیث، تعهد این پایان‌نامه است. در بررسی متون مرتبط که در قرآن و برخی تفاسیر و نیز متون روایی شیعه و اهل سنت صورت گرفت، به دو دسته آثار روانی ایجابی و سلبی دست یافتیم. آثار ایجابی شامل سه احساس آرامش و بهره‌مندی از رحمت خدا، امنیت خاطر از گزند دشمنان و مصونیت نسبی در برابر شیطان است. آثار سلبی نیز دربردارنده چهار امر است که مهم‌ترین آن‌ها دور شدن برخی ترس‌ها و دلهره‌های عادی مانند ترس از دشمنان و بیمناکی از پیشامدهای ناگوار و نیز ترس‌های غیرمنطقی و نامتعارف مانند تنهایی هراسی، شب هراسی که در دانش روانشناسی نوین (فوبیا) خوانده می‌شوند. در آثار سلبی همچنین به نقش استعاذه در زدودن یا تقلیل اضطراب، افسردگی و خشم نیز پرداخته شده و متون مرتبط یافته و آورده شده است. در همه این موارد نقش استعاذه برای ایجاد این آثار مثبت و یا زدودن آثار منفی تأیید شده است، ولی برای برخی دیگر از آثار روانی مانند اختلال‌های حاد شخصیتی، تمایل به خودکشی، احساس حقارت و کهتری و یا خودشیفتگی به متون تأیید و رد کننده و مرتبط دست نیافتیم. گفتنی است به دلیل نیاز به تعریف استعاذه و دامنه آن از جهت مستعیذ، مستعاذ منه و مستعاذالیه و نیز اهمیت استعاذه، در فصل‌های ابتدایی به این موضوعات در زیر عناوینی مانند معناشناسی و حقیقت استعاذه و اهمیت و گستره آن به صورت گذرا پرداخته شده است.
کلیدواژه‌ها: استعاذه، آثار روانی، هراس، آرامش، اضطراب، افسردگی، خشم.
فصول پایان‌نامه:
این تحقیق دارای سه فصل می‌باشد:
فصل اول: «کلیات»
* بیان مسئله تحقیق
* پرسش‌های پژوهش
* فرضیه‌های پژوهش
* ضرورت و اهداف و فوائد پژوهش
* پیشینه‌ی تحقیق
* ساماندهی تحقیق
* شیوه‌ی تحقیق
* معناشناسی استعاذه
* حقیقت استعاذه
* استعاذه در فرهنگ عرب جاهلی
* اهمیت استعاذه و نیاز به آن
فصل دوم: «ستره‌ی استعاذه»
* گستره‌ی استعاذه از لحاظ مستعیذ
* گستره‌ی استعاذه از لحاظ مستعاذالیه
* گستره‌ی استعاذه از لحاظ مستعاذ منه
فصل سوم: «آثار روان‌شناختی استعاذه»
* معنای آثار روان‌شناختی استعاذه
* چگونگی اثرگذاری استعاذه
* آثار ایجابی استعاذه
* آثار سلبی استعاذه
خاتمه و نتیجه‌گیری.
