چکیده:

 سنت وقف یکی از فعالیت‌هایی است که از ادوار گذشته تا کنون در تمامی جوامع وجود داشته است. در ایران نیز این سنت از زمان باستان به صورت یک اعتقاد مذهبی دیده می‌شود؛ اما مهم‌ترین دوره رونق و شکوفایی سنت وقف در تاریخ ایران مربوط به عصر صفوی می‌باشد؛ که از جمله دلایل آن، علاقه زمامداران این سلسله به وقف اموال در جهت رونق و آبادانی بقاع متبرکه شیعه و ماهیت دینی حکومت ایشان بوده است. به نحوی که در زمان شاه عباس اول، املاک بسیاری به اموال موقوفه افزوده شد. در این دوره نیز مانند ادوار پیشین نهاد وقف به‌عنوان نهادی رسمی دارای تأسیسات دیوانسالاری و کارمندان و متصدیان خاص خود بوده است. کارکردهای اجتماعی وقف در این دوران، در جهت رفاه حال زائران در سفرهای زیارتی، نقش بسیاری داشته است. در اصل وقف به‌عنوان یک موضوع اجتماعی در مواردی مانند وقف کاروانسراها، حمّام‌ها، قنات‌ها، مدارس، مساجد و همچنین وقف در جهت انجام مراسم مذهبی به‌ویژه عزاداری ماه محرم به پیشبرد ارزش‌های اجتماعی و مذهبی کمک شایان توجهی می‌نموده است. درآمدهای حاصل از موقوفات، به نحو قابل توجهی در موارد اجتماعی نیز به مصرف می‌رسید. موقوفات زنان نیز در این دوران، اهمیت بسیاری داشته است این واقفان از طبقه خاصی نبوده و شامل بانوان درباری و زنان عادی می‌شدند. کارکردهای اقتصادی وقف نیز بخصوص در زمینه‌های وقف املاک و اراضی موقوفه حائز اهمیت بسیار می‌باشد. در این پژوهش به بررسی کارکردهای اجتماعی و اقتصادی وقف از زمان شاه عباس اول تا اواخر دوره صفوی پرداخته شده است؛ که یک دوره زمانی از (996 تا 1148 ه.ق) را شامل می‌شود.

کلیدواژه‌ها: وقف، صفویه، شاه عباس، دیوان اوقاف.

فصول پایان‌نامه:

 این تحقیق در چهار فصل ارائه شده است:
فصل اول: «کلیات»
* اهمیت و ضرورت تحقیق
* هدف تحقیق
* پیشینه تحقیق
* روش تحقیق
* سؤالات تحقیق
* فرضیه‌های تحقیق
* نقد و بررسی منابع
فصل دوم: «پیشینه نهاد وقف»
* پیشینه نهاد وقف
* تعریف مفهوم وقف
* ساختار نهاد وقف
* ساختار نهاد وقف دوره‌ی صفوی
* انواع موقوفات در دوره صفوی
* صدر و موقوفات
* عمال و کارگزاران دیوان اوقاف صفوی
* متولی اوقاف
فصل سوم: «کارکردهای اقتصادی وقف در دوره صفوی»
* نهاد وقف در دوران صفوی
* اوضاع اقتصادی عصر صفوی
* اوقاف شاه عباس اول بر چهارده معصوم
* وقف عمارت قیصریه اصفهان
* ملاک وقفی در دوره صفویه
* وقف و کارکردهای اقتصادی آن در تعمیر و مرمت بناهای موقوفه
* نقش اقتصادی وقف در تشکیل شهرها
فصل چهارم: «کارکردهای اجتماعی وقف در دوره صفوی»
* مدارس وقفی
* کاروانسراها
* مساجد
* وقف بر زیارتگاه‌ها
* مراسم روضه‌خوانی
* اعیاد مذهبی
* وقف برای استنساخ کتاب
* وقف قنات
* وقف حمام
* زنان وقف
* وقف اموال از سوی زنان بر اولاد خویش
نتیجه‌گیری.

نوشتن دیدگاه