چکیده:
در جهان اندیشه شیعی به دلیل گستردگی و دیرینه فراوان این مکتب، شخصیت‌های بزرگ فراوانی درخشیده و البته به این اندیشه نیز کمال و توسعه بخشیده‌اند، از دوره‌های مهم تاریخ تشیع به لحاظ تأثیر شگرف آن در فرهنگ دینی، فاصله بین قرون چهارم تا آغاز قرن دهم هجری است. در این دوره از جمله اقشار تأثیرگذار بر تحولات و اوضاع اجتماعی شیعیان، افراد و اشخاص صاحب نام شامل: علما و فقهای مدارس علمیه‌ی به ویژه نجف، بغداد، حله و... بودند. پیش از ورود سلجوقیان به بغداد، محافل علمی در این شهر رونق داشت که در رأس آن‌ها شیخ مفید، سید مرتضی علم الهدی و شیخ الطائفه طوسی (م 460 ق) بودند. ولی با ورود سلجوقیان عرصه بر علمای شیعه تنگ شد و با مهاجرت شیخ از بغداد، حوزه‌ی علمیه نیز از این شهر به نجف منتقل گردید. امنیت شهر نجف و داشتن سنگری چون مرقد امیرالمؤمنین علی (ع) و دیگر خصوصیات برجسته و مهم از عوامل مهم بنیان و تأثیرگذاری حوزه علمیه نجف در دنیای اسلامی بوده است. از آنجا که این حوزه شکل تکامل یافته مراکز پیشین چون: مدینه، کوفه، قم، بغداد و ...بوده و مروری بر تاریخ شکل‌گیری آن در پرتو مرقد امیرالمؤمنین (ع) و به‌طور کلی تبیین نقش حوزه علمیه نجف در تاریخ تشیع ضروری است. روش تحقیق در این رساله کتابخانه‌ای و اسنادی و به شیوه‌ی تحلیل محتوا می‌باشد و نتایج به دست آمده از این پژوهش که دو دوره از تاریخ حوزه را از آغاز تا قرن ششم و از قرن ششم تا آغاز قرن دهم مطرح می‌سازد نشان می‌دهد که حوزه علمیه نجف اشرف از لحاظ سیاسی، دینی و علمی به‌عنوان مکتب و صاحب اندیشه‌ای خاص توانسته سایر حوزه‌ها را در دوره‌ی مورد بحث، تحت تأثیر قرار داده و از هر جهت موقعیت تشیع را تثبیت نماید. به گونه‌ای که تحولات صورت گرفته در این حوزه، زمینه را برای رسمی شدن تشیع در دوره صفویه فراهم کرده است.
کلیدواژه‌ها:حوزه علمیه، شیخ طوسی، بغداد، نجف، حله.
مقالات مرتبط:
سید بن طاووس و مسئله سقوط بغداد، اصغر منتظر القائم، رقیه عرب جعفری، مشکو‌ه، تابستان 1387، شماره 99، (19 صفحه، از 96 تا 114)، (علمی _ ترویجی).
فصول پایان‌نامه:
این تحقیق در چهار فصل ارائه شده است:
فصل اول: «کلیات»
فصل دوم: «فقهای ساکن در نجف (قرن پنجم تا اواخر قرن ششم)»
فصل سوم: «بازتاب فکری حوزه علمیه نجف بر حوزه حله (اواخر قرن ششم تا قرن هشتم)»
فصل چهارم: «حوزه علمیه نجف در (قرون هشتم و نهم)»
نتایج.
