چکیده:
عرفان شیعی، عرفان ناب اسلامى است که برگرفته از متن قرآن کریم و سنّت و سیره علمى و عملى اهل‌بیت (ع) می‌باشد و عرفانى جامع و کامل است. درواقع شیعه حقیقی، عارف واقعی و عارف حقیقی شیعه واقعی خواهد بود. طی بررسی‌های این پژوهش بسیاری از سخنان عرفا و اهل‌بیت در مورد شاخصه‌های عرفان شیعی با یکدیگر مشترک هستند. شاخص‌های مطرح‌شده (همچون شریعت محوری، توحید محوری، تمایز خدا و عقل و ...) با عرفان اهل سنت و سایر فرق مشترک‌اند؛ بنابراین هیچ دیدگاهی شاخصه‌های عرفان شیعی را به‌طورکلی خاص شیعه معرفی نمی‌نماید. آنچه این شاخص‌ها را در عرفان شیعی خاص و مطرح می‌کند تعریف و مقصود شیعه است که کاملاً متفاوت و گسترده‌تر می‌باشد؛ اما ازآنجایی‌که عرفان شیعی عرفان ولائی است ولایت آموزه‌ی عرفان شیعی است که حضرت علی (ع) آغازگر و حضرت مهدی (عج) خاتم ولایت است. هدف پژوهش حاضر بررسی آموزه‌های عرفان شیعی در آثار عطار نیشابوری می‌باشد. در ابتدا به بررسی آموزه‌های عرفان شیعی و مقایسه آن با شریعت اسلامی و سپس استخراج تمام جلوه‌های عرفانی عطار از میان آثار مسلم وی و از میان آن‌ها به استنباط و بررسی عرفانی شیعی پرداخته است. نتایج طبق نتایج به‌دست‌آمده می‌توان گفت: عرفان شیعی به روابط و وظایف انسان با خود، جهان و خدا توجه ویژه‌ای دارد. درواقع در عرفان شیعه بیشتر به بعد عرفان عملی پرداخته و توجه می‌شود؛ بنابراین در پژوهش حاضر عقلانیت و خردورزی، اعتدال و میانه‌روی، آخرت‌گرایی در کنار توجه به مسائل زندگی و دنیا را نیز با تعریف اهل‌بیت جزء شاخص‌های مختص عرفان شیعی معرفی و بررسی گردید. عطار نیز، اساس همه مراتب کمال را ولایت می‌داند. ازنظر عطار نیز ولایت باطن نبوت و رسالت است. همچنین عطار در آثارش به مسئله ولایت اهل‌بیت و ختم آن به حضرت مهدی (عج) و به ستایش و ابراز ارادت به اهل‌بیت خصوصاً حضرت علی به‌عنوان امام و ولی بسیار پرداخته است. پژوهش حاضر در خصوص مذهب عطار به‌طورقطع نظری ندارد اما می‌توان طبق مطالب مطرح‌شده در این پژوهش گفت عطار به دلیل شرایط زمانی تقیه نموده است.
