چکیده:
رساله حاضر با موضوع «تاریخ حوزه نجف اشرف از آغاز تا صفویه» در سه فصل تهیه و تنظیم گردیده است که هر فصل دارای چند گفتار می‌باشد. البته پیش از آن طرح تفصیلی پژوهش و مباحث مقدماتی ارائه گردیده است: فصل اول: مربوط به تاریخ شهر نجف است که دارای پنج گفتار است که گفتار اول، به پیدایش نجف اشرف و پیشینه تاریخی شهر نجف اختصاص‌یافته و مطالبی همچون موقعیت نجف اشرف پیش از اسلام، در زمان اسلام و فتوحات اسلامی، دوران حکومت امام علی (ع)، دوران عباسیان، آل‌بویه، ایلخانان مغول، جلایریان، قراقویونلوها، صفویان و دولت عثمانی ارائه‌شده است که بهترین موقعیت برای شهر نجف و ساکنان آن- که عمدتاً شیعیان بوده- در دوره حکومت شیعی آل‌بویه و دوره صفویان به‌حساب می‌آید، زیرا آن‌ها خود شیعه و دوستدار علم و فرهنگ بوده‌اند. دوره دوم خلافت عباسیان ازجمله متوکل عباسی که جوّ خفقان و اختناق حکمرفا بود، بدترین دوره برای مردم این به‌حساب می‌آید. گفتار دوم: نام‌های نجف و وجه‌تسمیه آن را موردبررسی قرار داده است. در گفتار سوم: موقعیت جغرافیایی و طبیعی شهر نجف بررسی‌شده و این شهر ازنظر زمین‌شناسی، اشکال ناهمواری‌ها، آب‌وهوا، منابع آب جنس خاک و مذهب مردم مورد تحلیل و ارزیابی قرارگرفته است. در گفتار چهارم: نجف اشرف ازنظر شهرسازی موردبررسی قرار داده و از احاطه و حصارهای که در اطراف این شهر ایجادشده، محله‌ها، بازار و مساجد این شهر بیان‌شده است. گفتار پنجم: به بیان وجود مرقد مطهر امام علی (ع) در شهر نجف اختصاص‌یافته و مطالبی همچون علل و اسباب مخفی بودن قبر امام علی (ع) در ابتدا، تعیین قبر آن حضرت در این شهر از عقل و نقل و روایات ایمه معصومین، اعتراف یکی از دانشمندان اهل سنت به این مسئله بیان‌شده و در آخر به حدیثی از پیامبر اکرم درباره تقدس شهر نجف و چگونگی ونحوه آشکار شدن قبر امام علی (ع) و اشعار چند در مدح نجف اشرف بیان‌شده است. فصل دوم: به تاریخ حوزه نجف اشرف اختصاص‌یافته است.
