چکیده:

 در جوامع روایی شیعه و اهل سنّت روایاتی در مورد فتنه‌ها و حوادث آخرالزمان واردشده است. یکی از موضوعات مطرح‌شده در این روایات دجّال است که برخی عالمان آن را از علائم آخرالزمان و برخی دیگر از علائم ظهور دانسته‌اند. در جوامع روایی اهل سنّت روایات موضوع دجّال از جوامع روایی شیعه بسیار بیشتر است. این روایات به‌طورکلی با توجه به موضوعات مطرح‌شده در آن‌ها به دودسته‌ی روایات با موضوعات مشترک و روایات با موضوعات مختص جوامع روایی فر یقین تقسیم می‌شود. موضوعات مشترک مانند وقایع زمان خروج دجّال، خصوصیات چشم دجّال، زمان و مکان خروج دجّال، خصوصیات مرکب دجّال، پیروان دجّال، محل کشته شدن و کشنده دجّال؛ و موضوعات مختص جوامع حدیثی شیعه مانند دجّال در تابوتی از آتش، زراعت و کشاورزی در زمان دجّال؛ و موضوعات مختص جوامع حدیثی اهل سنّت مانند والدین دجّال، ذکر برخی خصوصیات ظاهری دجّال، سنّ دجّال. این روایات موضوعات گوناگونی را در مورد دجّال مطرح می‌کند و در اکثر آن‌ها در مورد موضوعات مطرح‌شده، اختلاف وجود دارد. در برخی از موضوعات اختلاف میان روایات وارده در آن موضوع بیشتر و در برخی موضوعات اختلاف روایات کمتر است. موضوعات با اختلاف بیشتر مانند زمان و مکان خروج دجّال، خصوصیات چشم و پیروان دجّال؛ و موضوعات با اختلاف کمتر مانند نوشته میان دو چشم دجّال، معرفی دجّال به نام افراد خاص، ادعای ربوبیت دجّال، خصوصیات مرکب دجّال، محل کشته شدن و کشنده دجّال؛ همچنین برخی از این اختلافات قابل‌جمع بوده و برخی قابل‌جمع نیست؛ اختلافات قابل‌جمع مانند پیروان دجّال، وقایع زمان خروج دجّال، نوشته میان دو چشم و کشنده دجّال؛ و اختلافات غیرقابل‌جمع مانند محل کشته شدن دجّال و خصوصیات چشم دجّال. به دلیل اختلافات موجود در روایات، میان عالمان در مورد شخص یا سمبل بودن دجّال اختلاف‌نظر است، برخی آن را سمبل دانسته و برخی آن را شخصی خارجی فرض کرده‌اند. با توجه به برخی قرائن و شواهد نظریه سمبل بودن دجّال تقویت می‌شود ولی قطع پیدا کردن به این قضیه به علت وجود برخی روایات مؤید شخص بودن دجّال، مشکل است.

کلیدواژه‌ها:دجّال، جوامع روایی، شیعه، اهل سنّت، سمبل.

مقالات مرتبط:

 1. دجال در نگاه احادیث فریقین؛ نماد و سمبل یا شخص معین، کاووس روحی برندق، نصرت نیل ساز، سحر صدری، مشرق موعود، زمستان 1393، شماره 32، (33 صفحه، از 127 تا 159)، (علمی _ پژوهشی)
2. چشم دجال در روایات شیعه و اهل تسنن، کاووس روحی برندق، نصرت نیل ساز، علی صفری، سحر صدری، مشرق موعود، زمستان 1392، شماره 28، (24 صفحه، از 87 تا 110)، (علمی _ پژوهشی)

 فصول پایان‌نامه:

این پایان‌نامه شامل شش فصل می‌باشد.
فصل اول: «کلیات و مفاهیم»
* کلیات
* تبیین مفاهیم
* علائم آخرالزمان
* علائم ظهور
فصل دوم: «روایات با موضوعات مشترک در جوامع روایی شیعه و اهل سنت»
* انذار همه پیامبران نسبت به فتنه دجال
* اظهار نگرانی و ترس پیامبر (ص) بر امت نسبت به دجال
* استعاذه پیامبر (ص) از شر دجال
* وقایع زمان خروج دجال
* خصوصیات چشم دجال
* روایاتی درباره‌ی نوشته میان دو چشم دجال
* معرفی دجال به نام فرد خاص
* تبری ابن صیاد از دجال بودن
* مکان خروج دجال
* زمان خروج دجال
* ادعای ربوبیت دجال
* غذای مؤمنان هنگام خروج دجال
* خصوصیات مرکب دجال
* همراه داشتن چیزهای متضاد
* پیروان دجال
* مکان‌های ایمن ز فتنه دجال
* محل کشته شدن دجال
* کشنده دجال
فصل سوم: «روایات مختص جوامع حدیثی شیعه یا اهل تسنن»
* روایات مختص جوامع حدیثی شیعه
* روایات مختص جوامع حدیثی اهل سنت
فصل چهارم: «بررسی سمبل یا شخص بودن دجال»
* نظر دانشمندان درباره اصل وجود دجال
* نظر دانشمندان درباره ماهیت دجال
فصل پنجم: «راه‌های در امان ماندن از فتنه دجال در روایات»
* شناخت دجال و ویژگی‌های آن
* قرآن محوری
* ایمان
* اعمال عبادی مانند دعا و روزه
* استعاذه از شر دجال
فصل ششم: «نتیجه‌گیری و پیشنهادها»
* نتیجه‌گیری
* پیشنهادها.

نوشتن دیدگاه