چکیده:

 اسلام سیاسی‌ترین آئین توحیدی است. شرط عملی شدن بسیاری از احکام آن وجود دولتی دینی است. اولین شکاف عمیق در جهان اسلام بر سر جانشینی پیامبر رخ داد و منجر به تمایز عقیده‌ای شد که پیروان آن مهم‌ترین رکن آن را امامت می‌دانند. در فلسفه سیاسی شیعیان، امام جانشین پیامبر در همه شئون مربوط به وی جز نبوت خاصه است. شرط احراز منصب امامت، منصوص و معصوم بودن و اعلمیت است. از شیعیان این شرط را تنها 12 امام شیعه‌دار هستند. در دوران حضور ائمه، آنان خود علیرغم مبسوط الیه نبودن _ تنظیم حیات سیاسی شیعیان را بر عهده داشتند. سختگیری و فشار فراوان خلفا منجر به غایب شدن دوازدهمین امام گردیده اما پیش از آن امام مهدی (ع) علما را به‌عنوان جانشینان خود در حوادث واقعه برگزید. بحران ناشی از غیبت امام زمان (ع) و نامعلوم بودن زمان ظهور او و شرایط پدیده آمده ناشی از حکومت یافتن آل‌بویه شیعی‌مذهب، فرصتی را پدید آورد تا علمای شیعه بتوانند نظریه امامت را تدوین کنند. آنان در این مرحله همچنان بر لزوم به دست‌گیری امر حکومت تنها امام معصوم و نامشروع بودن هر حکومتی غیرازآن تأکید کردند. تحت تأثیر و نفوذ و غلبه جریان عقل‌گرا در محافل شیعی و مواجه با واقعیت موجود _ سلطان جایز و نامشروع-و فقدان امام معصوم، فقهای شیعه جواز همکاری محدودی را با این نوع حکومت، در جهت حفظ حقوق و منابع جامعه شیعی، صادر کردند. آنان با تفسیر روایات، امور مربوط به وظایف دینی امام در تبیین و تفسیر شریعت را به خود اختصاص دادند. گر چه برخی از آنان قائل به آن بودند که فقیه، در صورت توانایی می‌تواند بخشی از وظایف مربوط به امامت را بر عهده گیرد لیکن این تفویض به‌اندازه‌ای نبود که بتواند نیازهای جامعه شیعیان را برآورده سازد. علمای شیعه با محصور دانستن صلاحیت رهبری و حکومت جامعه به امام معصوم و نیز نامشروع دانستن هر حکومتی در دوران غیبت امام و عدم ارائه نظریه‌ای مبنی بر کسب قدرت از سوی خود آنان عملاً این سؤال را که متوالی اداره امور سیاسی و حکومتی شیعیان در زمان فقدان امام معصوم کیست؟ بی‌پاسخ نهادند.

 مقالات مرتبط:

پی آمدهای غیبت بر اندیشه و حیات سیاسی شیعیان، محبوبه جودکی، تاریخ اسلام، زمستان 1384، شماره 24، (32 صفحه، از 33 تا 64).

 فصول پایان‌نامه:

این پایان نامه شامل پنج فصل می باشد.
فصل اول: «درآمدی بر سیاست اسلام»
فصل دوم: «فلسفه سیاسی تشیع»
فصل سوم: «غیبت و تأثیر آن بر حیات شیعیان»
فصل چهارم: «درآمدی بر مهم‌ترین تحولات سیاسی دنیای اسلام در فاصله میان قرون 4 تا 6 هجری»
فصل پنجم: «اندیشه علمای شیعه در عصر غیبت»
فصل ششم: «مناسبات و رفتار سیاسی علمای شیعه با امرای آل‌بویه و خلافت عباسی 124»
نتیجه‌گیری.

نوشتن دیدگاه