چکیده:

 تحول اندیشه‌ها با توجه به تأثیرپذیری آن‌ها از عنصر زمان و مکان در هر حوزه‌ی خاص علمی یا معرفتی، محور تحقیقات مختلف قرارگرفته است. اندیشه‌ی دینی شیعی نیز به‌ویژه در مسائل مربوط به حکومت و اجتماع قابلیت تحول دارد. این تحول با استفاده از چارچوب روشی توماس. س.کوهن قابل تبیین است و می‌تواند در شکل انقلاب پارادایمی یا تحول گفتمانی در درون یک نظریه‌ی مقبول صورت پذیرد که روش انتخاب‌شده در این رساله است. پارادایم امامت شیعه با اصول ثابت نصب، نص و عصمت در چارچوب نخبه‌گرایی ترسیم می‌شود. سؤال اصلی رساله‌ی حاضر درباره‌ی این پارادایم در دوره مشروطیت است که آیا درنتیجه‌ی تحولات این دوران در اندیشه‌ی علمای شیعه که بر اساس اصول پارادایم نخبه‌گرایی تنظیم‌شده بود تحولی ایجادشده یا خیر؟ و اگر ایجادشده آیا از نوع انقلاب پارادایمی بوده یا تحول گفتمانی؟ پاسخی که در این رساله به این سؤال داده‌شده است حکایت از تحول گفتمانی در اندیشه‌ی علمای شیعه با حفظ اصول ثابت پارادایمی دارد به این معنی که با تأثیرپذیری از گفتمان غربی، دو گفتمان جدید مشروطه‌خواهی و مشروطه‌خواهی در بین علما پدید آمده است. این دو گفتمان با استفاده از ابزارهای درون دینی یعنی اجتهاد و نهاد مرجعیت از بعضی مفاهیم گفتمان غربی تفسیری درون دینی ارائه کرده‌اند با این تفاوت که گفتمان علمای مشروطه‌خواه در پذیرش مفاهیم جدید از تساهل بیشتری نسبت به گفتمان علمای مشروعه خواه برخوردار است. با این نگرش است که هر دو گفتمان با درجه‌ی انعطاف‌پذیری متفاوت در برابر مفاهیم وارداتی از غرب، در یک‌جهت قرار می‌گیرند.

 مقالات مرتبط:

 1. تنوع گفتمانی علمای شیعه در عصر مشروطیت _ قسمت اول، ناصر جمالزاده، دین و ارتباطات، تابستان و پاييز 1377، شماره 6 و 7، (34 صفحه، از 45 تا 78)

2. تنوع گفتمانی علمای شیعه در عصر مشروطیت _ قسمت دوم، ناصر جمالزاده، دین و ارتباطات، زمستان 1377، شماره 8، (26 صفحه، از 177 تا 202)

3. اشکال گفتمانی علمای شیعه از صفویه تا مشروطیت، حسین بشریه، ناصر جمالزاده، مدرس علوم انسانی، پاییز 1377، شماره 8، (22 صفحه، از 178 تا 199)، (علمی _ پژوهشی)
4. مردم‌سالاری دینی در اندیشه سیاسی علمای شیعه در مشروطیت، ناصر جمالزاده، کتاب نقد، پاییز و زمستان 1380، شماره 20 و 21، (22 صفحه، از 266 تا 287)
5. جایگاه مردم در اندیشه و عمل سیاسی علمای شیعه، ناصر جمالزاده، دین و ارتباطات، تابستان 1383، شماره 22، (26 صفحه، از 33 تا 58)
6. علمای شیعه در عصر مشروطه و انگاره سلطه غرب، ناصر جمالزاده، دانش سیاسی، بهار و تابستان 1384، شماره 1، (24 صفحه، از 43 تا 66)
7. معناشناسی امنیت در مکتوبات سیاسی فقهای شیعه در عصر مشروطیت، ناصر جمالزاده، دانش انتظامی، تابستان 1387، شماره 39،‏ (26 صفحه، از 177 تا 202)، (علمی _ پژوهشی).

 فصول پایان‌نامه:

این پایان نامه شامل شش فصل می باشد.
فصل اول: «چهارچوب روشی»
* چارچوب روش‌شناسی و نظری
* محتوای پارادایم
فصل دوم: «گفتمان مسلط شیعه از آغاز تا نهضت مشروطیت»
* پارادایم شیعه در رابطه با حاکمیت و مشروعیت
* شکل‌گیری گفتمان شیعه از زمان غیبت تا صفویه
* جلوه‌های گفتمانی شیعه از عصر صفویه تا مشروطیت
فصل سوم: «تحول و تنوع در گفتمان سیاسی شیعه در عصر مشروطیت»
* مؤلفه‌های گفتمان تجدد در غرب
* جلوه‌های گفتمان تجدد در دوره قاجاریه
* اعوجاجات پارادایمی و تنوع گفتمانی علمای شیعه در مشروطیت
* استمرار گفتمان قدیم در قالب هواخواهان سلطنتی
فصل چهارم: «گفتمان علمای مشروطه مشروعه»
* وفاداری به اصول کلی پارادایم
* اصول و مقومات گفتمان علمای مشروطه مشروعه
* علل مخالفت با مشروطه‌خواهان
* شیخ نوری از مخالفت با استبداد تا همراهی
فصل پنجم: «گفتمان علمای مشروطه‌خواه»
* علل اخذ مفاهیم از گفتمان غربی
* وفاداری به اصول کلی پارادایم
* اصول و مقومات گفتمان علمای مشروطه‌خواه
* علل همراهی با مشروطه‌خواهان
فصل ششم: «تحول گفتمان علمای شیعه: زمینه‌های تاریخی، علل و ابزارها»
* دلایل تحول گفتمانی
* ابزارهای مناسب درون دینی جهت تحول گفتمانی
نتیجه.

نوشتن دیدگاه