چکیده:

 امام علی (ع) در دوره کوتاه حکومت خویش که کمتر از پنج سال طول کشید سه جنگ بزرگ جمل، صفین و نهروان را پشت سر گذاشت. وقوع این جنگ‌های مهم در حکومت آن حضرت، سبب شد تا گزارش فعالیت‌های نظامی امام علی (ع) در دوره حکومتش بیشترین بخش از گزارش‌های مورخان را درباره ایشان، به خود اختصاص دهد. از این‌رو اخبار اقدامت نظامی امام علی (ع) در منابع تجلی خوبی یافته است. با توجه به شخصیت برجسته آن حضرت و قرار داشتن ایشان در مقام نخستین امام شیعیان، در این پژوهش کوشیده‌ایم تا با نگاه مطالعات سیره‌ای، سیره آن حضرت را در مسائل نظامی مورد بررسی قرار دهیم. سؤال اصلی این پژوهش چنین است؛ جایگاه نظامی‌گری در اندیشه امام علی (ع) چیست و تجلی سیره نظامی ایشان در زمان حکومت چگونه بوده است؟ در جواب این پرسش و در فرضیه آمده است که از نظر امام علی (ع) هر چند نظامی‌گری لازمه حکومت است، بایستی همواره بر اصول دینی و اخلاقی استوار باشد. سیره نظامی امام علی (ع) در عصر حکومت در شکل مدیریت نظامی قبل، به هنگام و پس از جنگ تجلی یافته است. در این پژوهش در مباحث نظری ابتدا به ساختار قدرت در حکومت‌ها و جایگاه مسائل نظامی در این ساختار پرداخته شده است و سپس به جایگاه جنگ و جهاد در ادیان مختلف اشاره کرده‌ایم. سپس در بخش‌های بعدی به بحث نظامی‌گری از منظر امام علی (ع) توجه شده است و دیدگاه‌های آن حضرت در این خصوص و نوع نگاه آن حضرت به مسائل نظامی در ساختار حکومت مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش‌های اصلی تحقیق که شامل فصل سوم و چهارم این رساله است به مدیریت نظامی حضرت علی قبل از شروع جنگ، مدیریت به هنگام جنگ و مدیریت پس از جنگ پرداخته است. نتیجه‌گیری رساله نیز در پایان فصول فوق ارائه شده است.

 مقالات مرتبط:
انجام خدعه و ترک غدر در سیره نظامی امام علی (ع)، یدالله حاجی‌زاده، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، زمستان 1390، شماره 5، (14 صفحه، از 39 تا 52).

نوشتن دیدگاه