چکیده:

 نظر به جایگاه رفیع امام علی (ع) در نزد مسلمانان و بخصوص شیعیان آن حضرت، ضروری است تا سیره ایشان در امور مختلف مورد اهتمام جدی قرار گیرد. در این رساله درصدد بررسی سیره قضایی آن حضرت می‌باشیم. سؤال اصلی پژوهش این است: «امام علی (ع) به امر قضا چه اندازه اهتمام داشته و سیره قضایی آن حضرت بر چه اصولی مبتنی بوده است». در فرضیه این پژوهش آمده است: امام علی (ع) در دوران زندگی خود اهتمام ویژه‌ای به امر قضا داشته است. و سیره قضایی آن حضرت «مبتنی بر قرآن کریم، سیره پیامبر اکرم (ع) و دانش فقهی، حقوقی گسترده خود آن حضرت بوده است.» برای بررسی این فرضیه چهار فضل در نظر گرفته شده: فصل اول کلیات و مفاهیم؛ می‌باشد که در بخشی از آن به بررسی مباحثی از جمله؛ نظام‌های دادرسی در تاریخ؛ پیشینه قضا در نظام‌های حکومتی؛ نظام قضایی اسلام؛ مقایسه نظام قضایی اسلام با اروپا؛ تحول قضا و نظام‌های قضایی در دوره جدید، پرداخته شده است. در بخش دیگر فصل اول به بررسی مفاهیم از جمله؛ سیره؛ قضا؛ فقه؛ و حقوق در لغت و اصطلاح پرداختیم. فصل دوم به مبانی و جایگاه سیره قضایی امام علی (ع) در دوره پیامبر (ص) و خلفا؛ می‌پردازد. در این فصل ابتدا به تشریح مبانی سیره قضایی امام علی (ع) که شامل قضاوت در قرآن کریم؛ سیره قضایی پیامبر اکرم (ص) و دانش فقهی و حقوقی گسترده امام علی است روی آورده، در ادامه نیز مطالبی در بررسی جایگاه سیره قضایی امام علی (ع) در دوره پیامبر و خلفا؛ آورده شده که امام از قاضیان رسول اکرم بوده و در زمان پیامبر اکرم (ص) نیز قضاوت نموده و بارها پیامبر قضاوت ایشان را تأیید نموده است. امام علی (ع) در زمان خلفا نیز در امور قضاوت دخالت می‌نمود و گاهی حتی داوری‌های خلفا را نیز نقض می‌نمود. موضوع فصل سوم اصول و گستره سیره قضایی امام علی (ع) در دوره حاکمیت است. در این فصل به اقدامات قضایی و همچنین اصول آن امام در امر قضاوت در دوره حکومت پرداخته شد. در این فصل به اصلاحاتی که امام علی (ع) در راستای احیای سیره قضایی پیامبر اکرم (ص) انجام داد اشاره شده است. فصل چهارم قضاوت‌های مشهور امام علی (ع) نام دارد. در این فصل ابتدا برخی منابع در خصوص سیره قضایی امام علی مورد بررسی واقع شد و سپس به برخی از قضاوت‌های مشهور آن حضرت اشاره شد.

نوشتن دیدگاه