چکیده:
امام علی (ع) به علت شخصیت والا و تأثیرگذار در تاریخ اسلام و نیز توجه و تأکید ویژه پیامبر (ص) بر لزوم پیروی مسلمانان از علی (ع) بعد از رحلت ایشان (احادیث یوم الانذار، پیمان مؤاخاه و برادری، غدیر خم و ...)؛ همواره مورد مودت و حمایت اصحاب خاص رسول اکرم (ص) بوده است. اصحابی که برخی از آنان در منابع تاریخی اهل سنت و شیعه بهعنوان دوستان رسول اکرم (ص) از آنان نام برده شده است. از آنجایی که امام علی (ع) حدود سی سال بعد از رحلت رسول اکرم (ص) در رمضان المبارک سال چهلم هجری در محراب مسجد کوفه (بنا به فرموده پیامبر (ص) توسط اشقی الاخرین) به شهادت رسیده است و در طی این سی سال در جامعه اسلامی حضور داشته و نزدیک پنج سال هم حکومت کرده است، بدیهی است که دارای یاران و هواداران بسیاری بوده است. ما در این تحقیق بر آنیم در مورد آن دسته از اصحاب امام علی (ع) بحث کنیم که دوران حیات پیامبر (ص) را درک کردهاند و در دوره خلافت خلفای سهگانه در شمار بزرگان و تأثیرگذاران تاریخ اسلام بودهاند و لیکن بنا به احادیثی که خود از پیامبر (ص) نقل میکردند، خلافت را حق مسلّم علی (ع) میدانستند، در نتیجه به پیروی از امام و مقتدای خویش با خلیفه انتخابی در سقیفه بنی ساعده قبل از بیعت امام علی (ع) بیعت نکردند. تعدادی از آن اصحاب سعی کردند با موعظه و نصیحت خلیفه اول، خلافت را به اهلبیت پیامبر (ص) و به امام علی (ع) برگردانند، این افراد بهاصطلاح مورخین، شیعیان مذهبی و مخلص علی (ع) بودند. از طرفی دیگر عدهای، شیعیان سیاسی علی (ع) بودند و برای حفظ منافع خویش از او حمایت میکردند، ما در این رساله برخی از شیعیان سیاسی علی (ع) را نام میبریم؛ ولی به بحث و بررسی این افراد نخواهیم پرداخت. ما بر آنیم اصحاب خاص امام علی (ع) و شیعیان مذهبی و مخلص او را معرفی کنیم و سوابق درخشان تاریخی آنان را در زمان حیات رسول خدا (ص) و عصر خلفای سهگانه ذکر کنیم، سپس به مواضع و واکنشهای آنان در جریانهای بعد از رحلت پیامبر اکرم (ص) و سقیفه بنی ساعده بپردازیم. همچنین به بررسی علل و میزان تعامل و همکاری آنان با خلفای سهگانه و شرکت آنان در فتوحات و امارات و علل این مشارکتها و همچنین اعتراضها و تقابلات آنان و علل این مخالفتها با خلفای سهگانه بپردازیم.
کلیدواژهها:پیامبر (ص)، امام علی (ع)، خلفای سهگانه، اصحاب، تعامل.
فصول پایاننامه:
این تحقیق در چهار فصل ارائه شده است:
فصل اول: «کلیات»
* طرح تحقیق
* نقد و بررسی منابع
فصل دوم: «شناخت و معرفی اصحاب شاخص امام علی (ع) در عصر خلفای سهگانه»
* آشنایی با فضای سیاسی سال یازدهم هجری
* شناخت و معرفی اصحاب امام علی (ع)
فصل سوم: «مواضع و رویکرد تعاملی و تقابلی اصحاب امام علی (ع) با خلفای سهگانه»
* علل تعامل امام علی (ع) و اصحابش با خلفای سهگانه
* علل و موارد تقابل اصحاب امیرالمؤمنین (ع) با خلفای سهگانه
فصل چهارم: «نحوه و میزان تعامل اصحاب امام علی (ع) با خلفای سهگانه»
* فتوحات
* امارات
نتیجه.