چکیده:

 عدل، به معنای قرار دادن هر چیزی در جایگاه شایسته خود می‌باشد. در سخنان امام علی (ع) با اشاره به موارد بسیاری از موجودات جهان، مسأله نظم و هدف‌مندی عالم تکوین، به‌روشنی تبیین گردیده و این مسأله لازمه عدالت الهی در تکوین و نظام آفرینش دانسته شده است. از نظر آن حضرت، خداوند بنابر مصالح افراد و مدیریت جهان، روزی افراد را به‌صورتی کاملاً عادلانه، متفاوت قرار داده است. البته آن حضرت معتقد است که عوامل اختیاری و اعمال انسان‌ها نیز در کم و زیاد شدن روزی نقش دارد. در مورد عدالت در تشریع نیز آن حضرت معتقد است که تمام قوانین آسمانی بر پایه عدل الهی و متناسب با توان افراد وضع گردیده و دلیل مکلف کردن انسان دست‌یابی او به کمال، از طریق تلاش در انجام همین تکالیف می‌باشد. پاداش و کیفر، ابلاغ تکلیف، تکلیف در حد توان و عدم مجازات برای کار غیراختیاری نیز از مصادیق عدل الهی در جزا دادن است؛ اما در مورد انسان، باید گفت که او در بعد جسمانی، هیچ اختیاری ندارد؛ ولی در بعد روحی با ملاک عقل، می‌تواند حق را از باطل تشخیص دهد که نشانه عدالت الهی در اعطای اختیار به انسان می‌باشد. بر این اساس می‌توان گفت که آزادی انسان، جزئی از قضا و قدر الهی است؛ بدین معنا که قضا و قدر الهی به‌گونه‌ای تعیین گردیده که انسان در اعمال و رفتار خود آزاد باشد، به‌طوری‌که نه در معصیت و نه در اطاعت مجبور نیست. جاودانگی عذاب و پاداش هم با عدل الهی ناسازگار نیست؛ زیرا نتیجه اعمال خود افراد است که به‌صورت کیفر و پاداش به انسان بر می‌گردد؛ اما این‌که برخی از مشککین، فضل الهی به عده‌ای را مخالف عدل می‌دانند صحیح نیست، زیرا فضل الهی قانونی حتمی برای همه نیست، بلکه بر اساس حکمت، فقط شامل افرادی می‌شود که استحقاق آن را دارند.

کلیدواژه‌ها:عدل الهی، ظلم، آزمایش، آفرینش، امام علی (ع)، انسان، خداشناسی.

نوشتن دیدگاه