چکیده:

 پژوهش حاضر با رویکردی تطبیقی، دیدگاه‌های امام از منظری کلامی در اندیشه‌های اعتقادی امامیه و اسماعیلیه را شرح می‌دهد. نویسنده در هشت فصل وجوه اشتراک و افتراق شیعه امامیه و شیعه اسماعیلیه را در صفات، وظایف و اختیارهای امام بر رسیده است. وی در فصل اول کلیات مفهوم امامیه، شیعه، اسماعیلیه و تاریخ پیدایی و تطورات آن‌ها را مطرح کرده و گسترش و انشعاب‌های پدید آمده در فرقه اسماعیلیه را مطالعه تاریخی می‌کند. نگارنده در فصل دوم مفهوم امامت از دیدگاه امامیه و اسماعیلیه را با یکدیگر مقایسه کرده و وجوه تشابه و تمایز مفهوم امامت از منظر آنان را در زمینه مفهوم امامت خاصه و عامه فراروی مخاطبان می‌نهد. در ادامه، ضرورت وجود امام از منظر امامیه و اسماعیلیه و ادله عقلی آنان مانند قاعده لطف، نیاز قرآن به مفسر، واسطه فیض الهی بودن امام، اتمام حجت الهی، امام به‌عنوان اداکننده امانت الهی و پاسدار شریعت، پرورش‌دهنده عقل، مرجع دینی بودن امام، حجت خدا بودن او و همچنین وجوه تشابه و تمایز ادله عقلی و نقلی ضرورت وجود امام از دیدگاه امامیه و اسماعیلیه را می‌خوانیم. در فصل‌های چهارم و پنجم نحوه نصب، تعیین و معرفت و شرایط و ویژگی‌های امام و راه‌های شناخت، معرفی و ضرورت شناخت امام از دیدگاه این دو فرقه بیان می‌شود. عصمت و مصونیت امام از گناه و اشتباه افضلیت امام، علم امام به‌عنوان ویژگی‌های امام از منظر امامیه، عصمت امام و افضلیت و علم امام از منظر اسماعیلیه به‌عنوان آرای مشترک و نیز وظایف و حدود اختیارهای امام از دیدگاه این دو فرقه، مانند تبیین وحی، حفظ شریعت از تحریف، تشکیل حکومت و زعامت سیاسی، امربه‌معروف و نهی از منکر از منظر امامیه و اسماعیلیه، از مباحث بعدی نوشتار به شمار می‌آید. در پایان، مصادیق امامان (امامت خاصه) نخست از دیدگاه امامیه و سپس اسماعیلیه مطرح می‌گردد. سپس امامان پس از امام علی (ع) و تعداد آن‌ها و اختلاف نظر امامیه و اسماعیلیه در این زمینه شرح داده شده و نظریات آنان در مقوله مهدویت و شخص حضرت مهدی (عج) نیز بیان می‌شود.

کلیدواژه‌ها:امام، امامت، ولایت، علم، عصمت، اسماعیلیه، وظایف، اختیارات، خلافت، مهدی، افضلیت.

نوشتن دیدگاه