چکیده:
حکومت اسلامی شامل مجموعه‌ای از سازمان‌ها و ادارات اجتماعی است که برای سامان‌دهی به نظم اجتماع، نظارت بر کارها و اجرای احکام شریعت و قوانین شکل می‌گیرد. مسأله حکومت در نهج‌البلاغه و سخنان امیرالمؤمنین علی (ع) نیز بازتاب گسترده‌ای دارد و پژوهش حاضر کوشیده است تا دیدگاه خاص آن حضرت را درباره حکومت اسلامی و ویژگی‌های زمامداران مورد بررسی قرار دهد. از منظر امام علی (ع)، برقراری حکومت، نفی شرک، ایجاد عدالت، خدمت به مردم، رفع ظلم و ستم، تأمین رفاه و آسایش، برقراری امنیت و اجرای مساوات، از مهم‌ترین وظایف یک حکومت می‌باشد. البته در این زمینه، بررسی مسائلی مانند ضرورت وجودی حکومت، احکام و قوانین حکومتی از دیدگاه دانشمندان و فلاسفه بزرگی مانند افلاطون، فارابی، سقراط، روسو، ملاصدرا و امام خمینی (ره) و نیز بررسی وظایف زمامداران لازم است که در این پژوهش صورت گرفته است. علی (ع) ویژگی‌هایی چون تقوی، بردباری، صبر، صداقت و مردم‌داری را از ویژگی‌های مهم زمامدار برمی‌شمرد. او معتقد است که زمامدار باید در تمام زمینه‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و قضایی عدالت را پیشه نماید، حق را رعایت کند و امانت‌داری، دوری از ظلم و ستم، خردمندی و دادگری را نصب العین خود قرار دهد. از نگاه امیرالمؤمنین (ع)، نفس حکومت و حکمرانی هدف نیست، بلکه وسیله‌ای برای اجرای احکام الهی است. علی (ع) اموری مانند خودسازی، مقاومت در برابر وسوسه‌ها، پرهیز از ریاست‌طلبی و اکتفا به حداقل دنیا را از وظایف فردی حاکم و رسیدگی مستقیم به امور مردم را از وظایف اجتماعی او می‌داند. موفقیت هر حکومتی به انتخاب کارگزاران شایسته، داشتن برنامه‌های مناسب و مشارکت همگانی بستگی دارد. از نظر علی (ع) که معتقد به وظایف متقابل مردم و حکومت می‌باشد، وفاداری، خیرخواهی، آمادگی برای همکاری و حمایت از حکومت، از مهم‌ترین وظایف مردم در برابر حاکمیت است؛ در مقابل، حاکمیت نیز باید برای تأمین رفاه، آزادی و آموزش مردم تلاش نماید.
کلیدواژه‌ها:اسلام، علی (ع)، حکومت اسلامی، حاکم، حقوق مردم، زمامداران.
