چکیده:
مسأله شناخت خدا و یگانگی او، از مهم‌ترین مباحث اعتقادی اسلام و سایر ادیان الهی است که اولین هدف انبیا را نیز تشکیل می‌دهد. در کلمات و سخنان امام علی (ع) دلایل عقلی متعددی مشاهده می‌شود که وجود خدا و یگانگی او را به اثبات می‌رساند. پژوهش حاضر نیز کوشیده است تا این دلایل عقلی را با روش تحلیلی مورد بررسی قرار دهد. از میان سخنان امام علی (ع) می‌توان برهان عقلی برای اثبات وجود خدا استخراج نمود؛ آنچه با عنوان برهان صدیقین در سخنان فلاسفه و متکلمین مطرح می‌گردد، در واقع، برهانی برای پی بردن از علت به معلول است که بدون حدوث، امکان و حرکت، وجود خدا را ثابت می‌کند. در کلام امیرالمؤمنین (ع) نیز چنین شیوه‌ای از استدلال را می‌توان مشاهده کرد و از نظر آن حضرت، ذات خداوند بر وجود خود دلالت می‌کند. همچنین کلام امام علی (ع) بر قدیم بودن ذات خداوند دلالت دارد و غیر از او تمام اشیای عالم حادث ذاتی هستند که خداوند به آن‌ها وجود بخشیده است. این برهان را فلاسفه، برهان حدوث نامیده‌اند. همچنین آن حضرت، وجود خداوند را علت‌العلل دانسته که تمام اشیای جهان معلول او بوده و علاوه بر وجود، در بقا نیز محتاج ذات خدا هستند. آن حضرت به قطری بودن وجود خداوند نیز استدلال نموده و معتقد است که هر انسانی با فطرت سلیم خود، به وجود خدا پی می‌برد. امام علی (ع) برای اثبات وحدانیت خدا نیز به برهان صرف‌الوجود و نفی تعدد و تکثر از واجب‌الوجود استناد کرده است. ایشان خدا را وجود صرف و محض می‌داند؛ درحالی‌که سایر موجودات، از وجود و ماهیت تشکیل شده و در تحقق وجود خود به وجود محض نیازمند هستند. همچنین آن حضرت، وجود خداوند را بسیط محض دانسته که هیچ ترکیبی در ذات او راه ندارد. در وصیت‌نامه خود به امام حسن مجتبی (ع) نیز فرموده است که اگر خدا شریکی داشت، از طرف او باید رسولانی به‌سوی مردم فرستاده می‌شد؛ اما تمام پیامبران مردم را به-سوی خدای یکتا دعوت کرده‌اند.
کلیدواژه‌ها:توحید، وحدانیت، خداشناسی، برهان، عقل، امام علی (ع).
