چکیده:

 ظهور کامل‌ترین دین الهی در سرزمین خطابه و شعر و بلاغت موجب شد که این هنر لطیف خدادادی و این ابزار رسانه‌ای کارساز که تا پیش از آن در خدمت اهداف مادی و تعصّبات موهوم نژادی و قبیله‌ای و بر ضد ارزش‌های انسانی بود، رشد و تعالی یابد و به یکی از مهم‌ترین اسباب اصلاح جامعه‌ی بشری تبدیل شود. از صدر اسلام با ارشادات پیامبر اسلام (ص) شعر و شاعری در خدمت اهداف والای رسالت قرار گرفت و ابزاری برای نهادینه کردن مفاهیم دینی و عقیدتی به شمار آمد. پس از پیامبر (ص) ائمّه معصومین (ع) نیز از این رسانه مؤثر در موارد لزوم بهره‌برداری کافی نمودند و با تأکید بر نقش اساسی و زیربنایی قرآن به اصلاح و نقد و جهت‌دهی دینی به شعر و شاعران پرداختند و در موقعیت‌های مناسب به شکل‌های گوناگون اقدام به دفاع و تمجید از آنان نموده و یا گاهی خود به سرودن شعر روی آورده و با صراحت دیدگاه خود را در مورد شعری یا شاعری ابراز می‌داشتند. در طول تاریخ اسلام عالمان و ادیبان بسیاری اقدام به گردآوری و تدوین سروده‌های منسوب به ائمّه (ع) و به‌ویژه امام علی (ع) نموده‌اند، این اشعار در بسیاری از کتب و منابع معتبر ادبی و تاریخی ذکر شده‌اند افزون بر آن روایات بسیاری از ائمّه (ع) نقل شده که در متن آن‌ها ابیاتی از امام علی (ع) آورده شده است. سابقه تدوین اشعار امام (ع) به نیمه اول قرن چهارم هجری برمی‌گردد. اشعار منسوب به امام علی (ع) دست‌مایه‌ی تألیف و تحقیق بسیاری از بزرگان عرصه‌ی ادب و فرهنگ اسلامی شده است و در مورد انتساب یا عدم انتساب اشعار موجود در دیوان به امام (ع) سخنان بسیاری مطرح و داوری‌های گوناگونی صورت گرفته است. اشعاری که در دیوان منسوب به امام علی (ع) است یا از سروده‌های خود حضرت است یا حضرت در ضمن سخن خود به شعری از یک شاعر استشهاد نموده و یا شاعرانی معنا را از امام (ع) گرفته و آن را به نظم آورده‌اند و یا زبان حال یا حالتی از حالات امام (ع) را با زبان شعر بیان داشته‌اند در عین آنکه خود حضرت نیز با شعر و شاعری بیگانه نبوده‌اند و پرداختن به شعر توسط آن بزرگوار و سایر امامان (ع) به‌عنوان اشتغال مداوم به‌مثابه یک شاعر نبوده است.

کلیدواژه‌ها:مستندسازی، دیوان اشعار، امام علی (ع)، حدیث، خطبه، نامه، حکمت.

فصول پایان‌نامه:

پژوهش پیش رو دارای چهار فصل است:
فصل اول: «کلیات»
* تبیین موضوع
* ضرورت موضوع
* پیشینه موضوع
* سؤالات اساسی
* ساختار پژوهش
فصل دوم: «دیوان امام علی (ع) از آغاز تا امروز»
* نسخه‌ها و نقل‌های دیوان
* اعتبار دیوان
* سخن بزرگان درباره دیوان
فصل سوم: «حضرات معصومین (ع) و شعر»
* دیدگاه حضرات معصومین (ع) در مورد شعر و شاعران
* بخش‌های مأثور دیوان
فصل چهارم: «مستندسازی اشعار دیوان باسخنان امام (ع)»
* امام (ع) و اخلاق
* امام (ع) و دنیا
* امام (ع) و سایر موضوعات
* خاتمه
نتیجه‌گیری.

نوشتن دیدگاه