چکیده:
شناخت و تبیین جایگاه امام علی (ع) در عصر سه خلیفه و بررسی مواضع وی در این دوران 25 ساله به‌عنوان یکی از موضوعات مهم پس از رحلت پیامبر اکرم (ص) است. اقدامات شتاب‌زده و حساب شده برخی از صحابه منجر به حاشیه‌نشینی مستحق‌ترین فرد جانشینی پیامبر (ص) گردید. در این پایان نامه کوشش شده است تا با مراجعه به متون اولیه تاریخ اسلام به این حادثه پرداخته شود؛ و برای ریشه‌یابی این موضوع، فرهنگ جامعه عرب شبه‌جزیره و خاصه فرهنگ جاهلی مورد کاوش و بررسی قرار گرفته است. به نظر می‌رسد عصبیت قومی، افتخارات قبیلگی، نژادپرستی و تکیه بر نسب به‌عنوان مهم‌ترین شاخص‌های فرهنگ عرب قبل از اسلام که با بعثت پیامبر (ص) به‌طور موقت خاموش شده بود. پس از رحلت بنیان‌گذار مکتب، مجدداً احیاء گردید؛ بنابراین مواضع علی (ع) در این دوره قابل توجه است؛ و بر این اساس مهم‌ترین حوادث و رویدادهای عصر هر یک از خلفا به ترتیب توالی تاریخی و مستند به متون متقدم تبیین و سپس با عنایت به داده‌های تاریخی، مواضع همگرایانه و یا واگرایانه علی (ع) با آن‌ها مورد واکاوی و بررسی قرار گرفته است.
کلیدواژه‌ها:خلفا، واگرایی، همگرایی، جانشینی، امام علی (ع)، ابوبکر، عثمان.
فصول پایان‌نامه:
این تحقیق در هفت فصل ارائه شده است:
فصل اول: «کلیات»
* مقدمه
* اهميت و ضرورت تحقيق
* هدف تحقيق
* روش تحقيق
* سؤالات تحقيق
* فرضیه‌های تحقيق
فصل دوم: «مبانی فرهنگ و فرهنگ جاهلی»
* فرهنگ و مباني آن
* مباني فرهنگ جاهلي
* فرهنگ قبيلگي
فصل سوم: «بعثت و جایگزینی فرهنگی»
* پديده بعثت و جايگزيني فرهنگي
* دگرگوني بنيادين در نظام سياسي
* اصلاح ساختار اقتصادي
* جايگزيني و الگوسازی در شیوه‌های فرهنگي
فصل چهارم: «پیشینه و سابقه جانشینان پیامبر (ص)»
* پيشينه و سابقه جانشينان پيامبر (ص) در زمان رسول خدا (ص)
* ارزيابي عملكرد جانشينان رسول خدا (ص) در دوره مكي
* ارزيابي عملكرد جانشينان در دوره مدني
فصل پنجم: «علی (ع) در عصر حکومت خلیفه اول»
* خليفه اول
فصل ششم: «علی (ع) در عصر حکومت خلیفه دوم»
* خلیفه دوم
فصل هفتم: «علی (ع) در عصر حکومت خلیفه سوم»
* عثمان
نتیجه‌گیری.
