چکیده:

 پژوهش حاضر با ارائه تعریفی از آزادی سیاسی (اثرگذاری شهروندان در دوبعدی ایجاد جامعه سیاسی و روند تصمیم‌سازی‌های مختلف در حوزه زندگی عمومی) با تکیه بر مبانی کلامی _ فقهی آزادی سیاسی در اندیشه‌های شیعه و معتزله و تحلیل و بررسی آن‌ها، درصدد مقایسه حدود آزادی سیاسی در این دو نحله فکری با تأکید بر اندیشه‌های امام خمینی و قاضی عبدالجبار، بر آمده است: این پژوهش نشان می‌دهد که هرچند مبانی کلامی اندیشه‌های شیعه تنها به یک نوع آزادی سیاسی معنوی منتهی می‌شود، مبانی فقهی شیعه با تکیه بر مفهوم کلیدی، اصل (اباحه) دلالت روشنی بر گستره وسیعی از آزادی سیاسی در حوزه (منطقه الفراغ) می‌نماید و در نتیجه در مقایسه با اندیشه معتزله، آزادی بیشتری را در روند زندگی سیاسی فراهم می‌نماید. در مقابل، اندیشه‌های معتزله در باب آزادی سیاسی، هم از مبانی کلامی (آزادی ذاتی و عقل در انسان‌ها) و هم از مبانی فقهی (تصویب) بهره می‌گیرد: در این تفکر تمایل به (انتخابی بودن حکومت) با تکیه بر عقل و آزادی انسان، در مرحله ایجاد زندگی سیاسی آزادی بیشتری را در مقایسه با اندیشه‌های شیعه تعبیه می‌نماید. وجود دو عنصر فکری در این دو اندیشه به‌عنوان امتناع فکری برای تحقیق آزادی سیاسی مطرح شده‌اند: 1) دنیا گریزی در اندیشه‌های شیعه 2) اصاله التکلیف در اندیشه‌های کلامی معتزله. پیام نوشته حاضر این است که مسلمانان می‌توانند با ترکیبی از دو پایه اساسی آزادی سیاسی، پویایی و بالندگی در فلسفه سیاسی خود ایجاد نمایند و به آینده‌ای برخوردار از گشتاور خود افزاینده امیدوار باشند.

مقالات مرتبط:

مبانی کلامی آزادی سیاسی در اندیشه‌های شیعه و معتزله با تأکید بر اندیشه‌های امام خمینی و قاضی عبدالجبار، محمود شفیعی، علوم سیاسی _ دانشگاه باقرالعلوم (ع)، بهار 1379، شماره 8، (40 صفحه، از 90 تا 129).
فصول پایان‌نامه:

این تحقیق در پنج فصل ارائه شده است:
مقدمه: «طرح تحقیق»
* الف: مبانی آزادی سیاسی در اندیشه‌های معتزله
* ب: مبانی آزادی در اندیشه شیعه
فصل اول: «مباحث مفهومی (آزادی _ عدلیه _ معتزله _ شیعه)»
* الف: مفهوم آزادی سیاسی
* ب: آزادی سیاسی از دیدگاه اسلام
* ج: معتزله و قاضی عبدالجبار
* د: شیعه و امام خمینی «ره»
فصل دوم: «مبانی کلامی آزادی سیاسی در اندیشه شیعه و معتزله»
* الف: آزادی در اندیشه‌های کلامی شیعه و معتزله (امام و قاضی)
* ب: عقل در اندیشه‌های شیعه و معتزله (قاضی و امام)
فصل سوم: «عقل، دین و دنیا (شیعه و معتزله)»
* الف: عقلانیت معتزلی جباری
* ب: اجتهاد شیعی امامی
فصل چهارم: «حدود آزادی سیاسی در اندیشه‌های سیاسی در اندیشه‌های شیعه و معتزله»
* الف: حدود آزادی سیاسی در اندیشه شیعه: امامت، بیعت، مشورت، امر به معروف و نهی از منکر
* ب: حدود آزادی سیاسی در اندیشه‌های معتزله
فصل پنجم: «نتیجه بحث‌ها».

نوشتن دیدگاه