چکیده:
در قرن نخست هجری و در جریان جنگ صفین، فرقه خوارج با تمسک به داستان حکمیت پا به عرصه تحولات سیاسی گذاشت. این گروه با اتخاذ مواضع تند و خشونت‌بار مسیر تاریخ را عوض کردند. شورش خوارج در دوره خلافت امام علی (ع) جهان اسلام را وارد یک آشوب و ناامنی گسترده‌ای نمود به‌گونه‌ای که عواقب جبران ناپذیری را بر حکومت امام چه در زمان حیاتش و چه در بعد از آن به وجود آورد. گستردگی مناطق تحت نفوذ حکومت اسلامی، عدم توانایی تعدادی از والیان در تبیین اهداف حکومت و عملکرد خلفای قبلی، باعث گردید تا گروهی از افرادی که روند حرکتی حکومت امام علی (ع) را بر وفق مراد خود نمی‌دانسته، دست به شورش بزنند و در این بین تعدادی از افرادی را که نسبت به چگونگی اداره حکومت اسلامی در جهل به سر می‌بردند نیز با خود همراه سازند. این مردم از اسلام چیزی نمی‌شناختند جز برخی شعارها و ظواهر کلی و تربیت دینی درست و کاملی نداشتند و هنوز تعصبات قبیله‌ای، مفاهیم جاهلی، مصالح و منافع شخصی و گروهی، گرایش‌های احساسی انگیزه اصلی در اتخاذ مواضع و اقدامات آنان بود. از عواقب تلخ جریان خوارج و همراهان جاهل آن می‌توان به شکل‌گیری جنگ نهروان، شهادت امام، خانه‌نشین شدن فرزندان امام، حادثه ناگوار کربلا و عدم اجازه فعالیت آشکار به‌منظور تبیین اهداف حکومت اسلامی در زمان معصومین عنوان نمود. بی‌گمان و به‌طور اجمال شیوه حکومتی خلفای قبل از امام علی (ع) و عدم توانایی والیان در تبیین حکومت اسلامی، جهل تعدادی از مردم نسبت به شیوه حکومتی امام علی (ع) و اشاعه فساد در دستگاه حکومتی و تشدید فاصله طبقاتی در زمان خلفای قبل از امام در شکل‌گیری خوارج تأثیرگذار بوده است.
کلیدواژه‌ها:خوارج، حکمیت، شورش، علی (ع)، امامت، آسیب‌شناسی.
