چکیده:
روند گسترش اسلام در ایران در آغاز روندی آرام و تدریجی داشت. روند پذیرش اسلام در میان ایرانیان تا پایان عصر خلفای راشدین (40 ه.ق) در مقایسه با دوره امویان چشمگیر بوده است. ولی پس از آن با روی کار آمدن خلفای اموی این روند به‌کندی گراییده است، امویان خلافت را به سلطنت تبدیل کرده و شعارهای جاهلی مانند برتری عرب بر عجم را زنده کردند. سیاست سرداران و کارگزاران خلافت بنی‌امیه با تأکید بر قوم محوری سبب شد گرایش روزافزون ایرانیان به دین اسلام که تا تصرف خراسان استمرار داشت، دچار رخوت و سستی شود. حجاج بن یوسف ثقفی یکی از عمال عبدالملک خلیفه اموی توانست با اقدامات سخت‌گیرانه‌ی خود در عراق و ایران حکومت اموی را مستحکم کند. وی با اجرای سیاست‌های اقتصادی مانند اخذ جزیه از نومسلمانان و افزایش مالیات‌ها در کوتاه مدت باعث درآمد برای خلافت و در دراز مدت باعث ایجاد نارضایتی و شورش در نقاط مختلف شد و پذیرش اسلام در میان ایرانیان در مدت بیست سال حکومتش روند کندی یافت و حتی در بعضی ایالات مردم پس از پذیرش اسلام دوباره به کیش خود بازگشتند. در این پژوهش سعی شده است با استفاده از روش تحلیلی _ توصیفی تاریخی، حکومت حجاج بن یوسف و تأثیر اقدامات وی بر روند گسترش اسلام در ایران مورد بررسی قرار گیرد.
