چکیده:
در دوران تاریخی نهضت‌های زیادی به وقوع پیوسته است؛ اما تنها نهضت عاشوراست که در طول اعصار از یک جریان تاریخی فراتر رفته و به یک فرهنگ تبدیل گشته است. تأثیر این فرهنگ هرچند در میان شیعیان ملموس‌تر به نظر می‌رسد؛ اما این فرهنگ مقدس، منحصر به گروه یا ملت خاصی نیست، بلکه پیام‌های آن تمام ملل را درنوردیده و بر انسان‌های آزاده تأثیر گذاشته است. مهم‌ترین نماد و شعایر بی‌نظیر این فرهنگ در عزاداری سیدالشهدا جلوه‌گر است. مع الاسف دوران گذشته در اثر عوامل متعدد انحرافات چند در سنت عزاداری پدید آمده که از تأثیرات فرهنگی و ارزشی آن فرو کاسته است. این انحرافات هم در محتوای روضه‌خوانی و نیز شیوه برگزاری آیین عزاداری را متأثر ساخته است. آنچه محتوا را از مسیر اصلی منحرف ساخته، اشاعۀ رویکرد مسیحانه و رویکرد تقدیرگرایانه و نیز رویکرد تاریخ وصفی صرف و نپرداختن به رویکرد طبیعی و انسانی است. انحرافاتی که در آیین عزاداری ایجاد شده است، غالباً از روایات ناصحیح، کتب نامعتبر و یا مدرنیته شدن فرهنگ در عصر معاصر، نشأت گرفته است؛ از جملۀ این انحرافات؛ شیوع قمه‌زنی، استفاده از ابزار و آلات نامتعارف، ورود سبک پاپ و غلبه شور بر شعور در مداحی‌ها است. پیدایش این آسیب‌ها از سوی گروهی خاص به وجود نیامده است، بلکه دخل و تصرف عامه مردم در شیوه برگزاری عزاداری و کوتاهی، کناره‌گیری و سکوت برخی از علماء و متخصصان دین و نیز دخالت دشمنان و ستیزه گران نهضت عاشورا در روند تخریب فرهنگ عاشورا مؤثر بوده است. تمامی پیروان نهضت عاشورا به نوبه خود می‌توانند در بازسازی اشاعه فرهنگ عاشورا نقشی بر عهده گیرند، لذا این مسئولیت، بر عهده هر فرد مکلّف است؛ اما از آنجایی که علماء، دولت اسلامی و رسانه‌های جمعی مهم‌ترین مصلحان این فرهنگ به شمار می‌آیند؛ این عده مسئولیتی مضاعف و رسالت دینی شاخص و متفاوت از سایرین به عهده دارند.
کلیدواژه‌ها:اشاعه، فرهنگ عاشورا، عزاداری، روضه‌خوانی، تحریف، آفات.
فصول پایان‌نامه:
این تحقیق در چهار فصل نگارش شده است:
فصل اول: «کلیات»
* طرح پژوهش
* شرح مفاهیم و اصطلاحات
فصل دوم: «رویکردهای مختلف به قیام عاشورا (آسیب‌ها و تهدیدها)»
* رویکرد مبتنی بر بینش مسیحانه
* رویکرد مبتنی بر بینش تقدیرگرایانه
* رویکرد مبتنی بر تاریخ نقلی
* رویکرد انسانی، فرهنگی و طبیعی
فصل سوم: «بازشناسی نشانه‌های بدعت و تحریفات در حوزه اشکال و نمادهای برگزاری مراسم عاشورا»
* دگرگونی اخبار و افسانه سرایی در فرهنگ شفاهی عاشورا
* اشاعه ناصحیح در گفتار و رفتار
فصل چهارم: «عوامل و موانع تخریب در فرهنگ عاشورا (تخریب گران و اصلاح گران)»
* عوامل تخریب
* موانع تخریب
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری.
